Όταν μια ελληνική επιχείρηση καταγράφει ένα εκπληκτικό σερί σχεδόν 20 χρήσεων διαρκούς ανάπτυξης, με αυξήσεις τζίρου, κερδών και ταμιακών ροών και στην διάρκεια της χειρότερης οικονομικής κρίσης στην μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδα σπάει το …φράγμα των 500 εκατομμυρίων ευρώ σε τζίρο, σίγουρα έχει όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί «φαινόμενο» ακόμα και για τα διεθνή επιχειρηματικά δεδομένα.
Κι ο όμιλος Jumbo είναι μια εξαιρετικά σπάνια περίπτωση τόσο για τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις του όσο και για την χρηματιστηριακή του πορεία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως κατατάσσεται σταθερά ανάμεσα μέσα στις πιο κερδοφόρες ελληνικές επιχειρήσεις, εισηγμένων και μη, ενώ παράλληλα βρίσκεται στην λίστα με τις Top 20 κεφαλαιοποιήσεις του Χρηματιστηρίου Αθηνών, μαζί με πολυεθνικούς κολοσσούς και ελληνικούς ομίλους, όπως η Coca Cola HBC, ο όμιλος OTE, η Eurobank, ο όμιλος ΟΠΑΠ, η Alpha Bank, τα ΕΛΠΕ και Εθνική Τράπεζα, η Motor Oil, ο Όμιλος Titan κι ο όμιλος Βιοχάλκο.
Μάλιστα, στη γενική συνέλευση της εταιρείας τον περασμένο Νοέμβριο επιβεβαιώθηκε ότι στο ταμείο της εταιρείας υπάρχουν περίπου 500 εκατομμύρια ευρώ!
Πίσω από αυτή την επιτυχία του ομίλου Jumbo βρίσκεται ο ιδρυτής, βασικός μέτοχος (με ποσοστό 23,2%) και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, Απόστολος Βακάκης. Ένας επιχειρηματίας αντισυμβατικός, υπερβολικά ειλικρινής (με δηλώσεις του έχει σοκάρει κατά διαστήματα την κοινωνία, τον επιχειρηματικό κόσμο και το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα), τελειομανής, εργασιομανής και ταυτόχρονα διορατικός, πραγματιστής και εσωστρεφής. Αποφεύγει συστηματικά τις συνεντεύξεις, την δημοσιότητα και κυρίως την προσωπική του προβολή. Μιλάει σπάνια και μόνο σε περιπτώσεις, που έχει κάτι να πει για την εταιρεία, όπως στις γενικές συνελεύσεις ή όταν θεωρεί πως αυτό προωθεί την εικόνα του ομίλου Jumbo, όπως στις εκδηλώσεις και τις παρουσιάσεις της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών Ελλάδας.
Δεν συμμετέχει σε κοσμικές εκδηλώσεις, δεν κυκλοφορεί με ακριβά ή πολυτελή σπορ αυτοκίνητα και δεν κάνει φιλανθρωπικές δράσεις για να προβληθεί το όνομα του.
Όσοι έχουν δουλέψει κοντά του λένε πως ο 67χρόνος Αιγυπτιώτης είναι ένας πολύ ιδιαίτερος άνθρωπος, που περνάει τον περισσότερο χρόνο του στο γραφείο του. Σχεδόν καθημερινά μέχρι αργά το βράδυ.
Μελετάει προσεκτικά κάθε του κίνηση, σκέφτεται όλα τα ενδεχόμενα πριν πάρει αποφάσεις και κυρίως δεν του αρέσουν τα «μεγάλα λόγια» σε θέματα δουλειάς – αλλά οι πράξεις και τα αποτελέσματα. Απεχθάνεται τα «παιχνίδια» στρατηγικής και οι ανούσιες συζητήσεις αφού προτιμάει τις ξεκάθαρες κουβέντες. Άλλωστε, δεν φημίζεται για την διπλωματία του αλλά για την σκληρή, αφοπλιστική, ειλικρίνειά του…
Σε ομιλία του στην Ένωση Θεσμικών Επενδυτών είχε προκαλέσει αίσθηση όταν είχε αναφερθεί στην χρεωκοπία της χώρας: «Η Ελλάδα πτώχευσε γιατί υπηρετεί πτωχευμένες ιδέες. Το πρόβλημα δεν είναι πολιτικό αλλά πολιτισμικό. Είμαστε κακομαθημένος λαός…».
Στο αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης είχε κατακρίνει ακόμα και τον επιχειρηματικό κλάδο, για την κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας: «Η χώρα έχει γεμίσει με χρεοκοπημένους επιχειρηματίες με υπερβολική επίδειξη πλούτου»!
Όσοι έχουν συνεργαστεί μαζί του υποστηρίζουν ότι είναι σκληρός διαπραγματευτής, χωρίς πολλά περιθώρια ευελιξίας, επίμονος για τις λεπτομέρειες κάθε συμφωνίας και απόλυτα πιστός στα συμφέροντα της εταιρείας του, τα οποία βάζει σε πρώτη προτεραιότητα. Πάνω από όλα…εκτός από την οικογένειά του.
Ο διοικητικός και μετοχικός ηγέτης του ομίλου Jumbo έχει αποδείξει πως η προσωπική ζωή και η οικογένεια ενός επιχειρηματία πρέπει να παραμένουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και να προβάλονται τα αποτελέσματα της δραστηριότητάς του, θετικά ή αρνητικά.
Ακόμα και το πιο σκληρό χτύπημα της ζωής του, με την απώλεια του γιού του πριν από τρία χρόνια (στο γνωστό ατύχημα με την Πόρσε, που κόστισε και τη ζωή τριών άλλων ανθρώπων), το πέρασε αθόρυβα και σε στενό οικογενειακό περιβάλλον. Αυτό αποτελούσε, όπως λένε πρώην συνεργάτες του, μέρος της προσωπικής του φιλοσοφίας από τα πρώτα του βήματα, πολύ πριν την δημιουργία του ομίλου Jumbo.
Το… ανήσυχο πνεύμα
Ο Απόστολος Βακάκης γεννήθηκε το 1954 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης μιας από τις πρώτες βιομηχανίες στην Αίγυπτο, που παρήγαγε διογκωμένη πολυστερίνη. Η επιχείρησή του ήταν κερδοφόρα αφού η διογκωμένη πολυστερίνη αποτελούσε το βασικό μονωτικό υλικό – εκείνη την εποχή – για κτίρια αλλά και για συσκευές, όπως ψυγεία. Όμως, οι πολιτικές εξελίξεις στην Αίγυπτο επί Νάσερ το 1962 ανάγκασαν την οικογένεια του να μετακομίσει στην Ελλάδα. Όμως, οι γονείς του Γιώργος και Φιφή αντιμετωπίζουν νέες δυσκολίες αφού η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα καλή. Έτσι, αποφασίζουν να μετακομίζουν στην Ιταλία, προκειμένου να μάθουν τα μυστικά των παιχνιδιών και κυρίως της κούκλας. Ο πατέρας του βρίσκει γρήγορα μια θέση σε μια οικοτεχνία κατασκευής λούτρινων ζώων και παιδικών αξεσουάρ, ενώ παράγει και κούκλες.
Λίγα χρόνια αργότερα, επιστρέφοντας πλέον στην Ελλάδα έχοντας την τεχνογνωσία και ένα σημαντικό ποσό από τις οικονομίες τους, καταφέρνουν να ξεκινήσουν το σχέδιο τους για την δημιουργία της πρώτης ελληνικής εταιρείας παιχνιδιών με δική τους αλυσίδα παραγωγής. Καθοριστικό ρόλο λέγεται πως έπαιξε και η πώληση των κοσμημάτων της μητέρας του, που είχε κρύψει μέσα στα ρούχα της φεύγοντας από την Αίγυπτο, στον μεγαλοβιομήχανο της εποχής Πρόδρομο Αθανασιάδη, γνωστό κι ως «Μποδοσάκη». Αυτό ήταν το βασικό κεφάλαιο για την ίδρυση της βιομηχανίας παιχνιδιών, με την επωνυμία «El Greco»…
Το εργοστάσιο που κατασκευάστηκε με ιταλικά πρότυπα στην Άνω Γλυφάδα είχε την δυνατότητα παραγωγής, που κάλυπτε την ελληνική αγορά και τις πρώτες εξαγωγές, ενώ η εταιρεία απέκτησε και μια παραγωγική μονάδα στη Ζάκυνθο.
Ο Απόστολος Βακάκης μετακόμισε στην Μεγ. Βρετανία για σπουδές στα χρηματοοικονομικά από όπου επέστρεψε το 1979, προκειμένου να «μαθητεύσει» δίπλα στον πατέρα του καθώς η «El Greco» είχε εξελιχθεί στην μεγαλύτερη ελληνική βιομηχανία παιχνιδιών και κυριαρχούσε στην ελληνική αγορά ως και τα τέλη της δεκαετίας του ’80.
Μετά από 2 χρόνια ανέλαβε τη διεύθυνση παραγωγής στο εργοστάσιο της «El Greco» στη Ζάκυνθο, όπου έμεινε τρία χρόνια και επέστρεψε στην Αθήνα το 1983, για να αναλάβει τη θέση του γενικού διευθυντή. Το 1985 ανέλαβε τελικά την θέση του προέδρου της «El Greco», με σκοπό να την εκσυγχρονίσει και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον έντονο ανταγωνισμό από τις θυγατρικές των πολυεθνικών εταιρειών.
Έναν χρόνο αργότερα αποφασίζει όμως ότι ήρθε η κατάλληλη στιγμή για να δημιουργήσει την δική του επιχείρηση και το πρώτο κατάστημα της εταιρείας Babyland ανοίγει το 1986 στη Γλυφάδα.
Όμως, το 1989 το εργοστάσιο της «El Greco» στην Γλυφάδα καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά και απομένει μόνο η παραγωγική μονάδα της Ζακύνθου, χωρίς όμως να διαθέτει εμπόρευμα να υποστηρίξει τις πωλήσεις.Έτσι, σε μια κίνηση στρατηγικής ο Απόστολος Βακάκης βλέποντας ότι οι πολυεθνικές θα κυριαρχήσουν στην ελληνική αγορά, όπως συνέβη στην Ιταλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αποφασίζει να πουλήσει την εταιρεία στην Hasbro, διατηρώντας όμως ο ίδιος τα ηνία της θυγατρικής της πολυεθνικής στην Ελλάδα. Παρότι συμμετέχει στη διοικούσα επιτροπή της Hasbro Europe, έναν χρόνο αργότερα αποφάσισε να επικεντρωθεί στην δική του εταιρεία και να μετατρέψει την Babyland (την μετέπειτα Jumbo) στην Νο1 επιχείρηση λιανικού εμπορίου παιχνιδιών, ειδών bebe, παιδικού βιβλιοχαρτοπωλείου και συναφών προϊόντων στην Ελλάδα.
Μέσα σε μια δεκαετία η Babyland γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη, εξαιτίας της εξαιρετικά επιθετικής πολιτικής της εταιρείας και της έξυπνης επιλογής του Απόστολου Βακάκη να μισθώνει σε εμπορικά κέντρα (και όχι σε κεντρικά σημεία) υπόγεια και καταστήματα στους πάνω ορόφους, που ήταν σχεδόν «ανεπιθύμητοι» για τους περισσότερους εμπόρους (άρα και φθηνότεροι) για εμπορικούς λόγους.
Το μεγάλο άλμα
Κι αν η έξυπνη απόφασή του να επιλέγει χώρους κόντρα στην εμπορική ζήτηση της εποχής είχε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της εταιρείας, η διορατικότητα του έπαιξε καταλυτική σημασία στην μετεξέλιξη των καταστημάτων της Babyland στην σημερινή αλυσίδα του ομίλου Jumbo. Κι αυτό γιατί επιδίωξε μεθοδικά την είσοδο της Babyland (σε αντίθεση με τους ανταγωνιστές του) στο Χρηματιστήριο Αθηνών, η οποία έγινε επίσημα μετά την απαραίτητη διαδικασία στις 19 Ιουνίου του 1997. Με την εισαγωγή της εταιρείας στο Χρηματιστήριο, που παρουσίαζε τεράστια άνοδο εκείνη την εποχή, απέκτησε τα απαραίτητα κεφάλαια, για να αλλάξει η φιλοσοφία των καταστημάτων και να τα μεταφέρει πλέον μεγάλους χώρους και σε κεντρικά σημεία, εγκαταλείποντας τα υπόγεια και τους ορόφους σε εμπορικά κέντρα. Κυρίως όμως να επιδοτήσει την ανάπτυξη της εταιρείας και την επέκταση του δίκτυο της σε μεγάλες πόλεις σε όλη την Ελλάδα.
Έχοντας εισαχθεί στο χρηματιστήριο το 1997, ως μια μικρή εμπορική εταιρεία με το όνομα… Babyland, απέφυγε την λύση του τραπεζικών δανείων και των ομολόγων για την ανάπτυξη της εταιρείας σε έναν συνεχώς εξελισσόμενο όμιλο. Μια επιλογή που τον δικαιώνει τα τελευταία 20 χρόνια, όταν δεκάδες άλλες εταιρείες κατέρρευσαν υπό το βάρος του δανεισμού. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90 η εταιρεία Jumbo είχε μεταμορφωθεί σε μια αλυσίδα, με χιλιάδες προϊόντα από όλο τον κόσμο και δυνατότητες επέκτασης στο εξωτερικό.
Παράλληλα, όμως, με την ανάπτυξη στην Ελλάδα και στην συνέχεια στο εξωτερικό, ο Απόστολος Βακάκης έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην εξέλιξη, υιοθετώντας γρήγορα τις διεθνείς τάσεις, αλλάζοντας το μείγμα των εμπορευμάτων του και καταργώντας οτιδήποτε δεν είχε προοπτικές ανάπτυξης ή υπήρχαν ενδείξεις ότι το συγκεκριμένο είδος θα το ξεπερνούσαν σύντομα οι εξελίξεις. Και έτσι σύντομα αποκτάει το προσωνύμιο ο…«Mr Jumbo».
Πρώην συνεργάτες του Α. Βακάκη παραδέχονται ότι πολλές από τις αποφάσεις του για λεπτομέρειες στην νέα στρατηγική της εταιρείας, έκαναν την διαφορά στην ελληνική αγορά και πολλές φορές η πραγματική τους αξία αποδεικνύονταν μερικά χρόνια αργότερα!
Όπως για παράδειγμα, ότι το μέγεθος κάθε καταστήματος και το στρατηγικό σημείο του κτιρίου όχι μόνο δεν είναι θέμα τυχαίας επιλογής αλλά συγκεκριμένου σχεδίου, με στόχο να προσφέρει στους πελάτες περισσότερες επιλογές και ταυτόχρονα μελλοντικά εφόσον κάποια εταιρεία του εξωτερικού από την αγορά του λιανεμπορίου επιθυμούσε να ανοίξει ανταγωνιστικό κατάστημα να μην είχε την δυνατότητα εύρεσης παρόμοιου χώρου στην ίδια περιοχή.
Η ανοδική πορεία
Την τελευταία πενταετία τα καταστήματα Jumbo έχουν εξελιχθεί σε ένα πρότυπο είδος υπεραγοράς, που προσφέρει πολλά χρηστικά προϊόντα για οικογένειες, είδη σπιτιού και διακόσμησης, καλλυντικά και είδη περιποίησης καθώς και επιλεγμένα προϊόντα σε πολλές διαφορετικές κατηγορίες.
Σήμερα ο όμιλος Jumbo έχει 7 θυγατρικές εταιρείες, διαθέτει 80 καταστήματα, από τα οποία τα 52 βρίσκονται στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα στο εξωτερικό (5 στην Κύπρο, 9 στη Βουλγαρία και 14 στη Ρουμανία) ενώ μέσω συνεργασιών, έχει παρουσία σε 6 χώρες (Αλβανία, Κόσσοβο, Σερβία, Βόρεια Μακεδονία, Βοσνία και Μαυροβούνιο) με 26 καταστήματα που φέρουν το σήμα της Jumbo.
Μετά την πρόσφατη Γενική Συνέλευση επιβεβαιώθηκε ότι ο σχεδιασμός της διοίκησης προβλέπει ότι μέχρι το τέλος της χρονιάς στο δίκτυο καταστημάτων θα προστεθεί ένα νέο κατάστημα στην Ελλάδα (9.000 τ.μ. περίπου), ενός νέου υπερ – καταστήματος στην Λευκωσία (11.000 τ.μ. περίπου) στην Κύπρο ενώ θα λειτουργήσει στην πόλη Κραϊόβα της Ρουμανίας ένα νέο ιδιόκτητο κατάστημα (12.000 τ.μ. περίπου) σε έναν συγκρότημα 33.000 τ.μ. περίπου, όπου θα στεγαστούν οι αποθήκες και οι υπηρεσίες για το ηλεκτρονικό κατάστημα της ρουμανικής αγοράς.
Πρόσφατα η απόφαση του ομίλου Jumbo να προχωρήσει στο άνοιγμα των καταστημάτων όλες τις Κυριακές σε Πρέβεζα και Κατερίνη προκάλεσε την έντονη αντίδραση των εμπορικών συλλόγων και των σωματείων των δύο πόλεων. Μια απόφαση που εξήγησε στην γενική συνέλευση των μετόχων: «Η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές επιτρέπεται για όλους από το… 2013. Η τουριστική κίνηση στις περιοχές αυτές μας επιβάλλει να είμαστε παρόντες».
Και άσχετα με τις όποιες αντιδράσεις ο «Mr Jumbo» φαίνεται αποφασισμένος να επιμείνει πως «Ο νόμος πρέπει να εφαρμόζεται από όλους»…
