Στο επιβλητικό Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού «Ελληνικός Κόσμος», ένα υπερσύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο και Mουσείο που βρίσκεται στον παλαιό βιομηχανικό άξονα Αθήνας-Πειραιά, εκεί όπου η μνήμη συναντά τη νεότερη ταυτότητα της πόλης, στην οδό Πειραιώς, φιλοξενείται η μοναδική επετειακή Έκθεση για τα 90 χρόνια του Φράγματος Μαραθώνα, την οποία διοργανώνει η ΕΥΔΑΠ.
Με αφορμή την ολοκλήρωση των 90 χρόνων (1929-2019) από τα Εγκαίνια των σπουδαίων έργων κατασκευής του Φράγματος, καθώς και της τεχνητής Λίμνης του Μαραθώνα, για πρώτη φορά η ΕΥΔΑΠ εκθέτει τεκμήρια από το Ιστορικό της Αρχείο, προσφέροντας μια εξαιρετική δίοδο γνώσης σε αδημοσίευτο υλικό στο ευρύ κοινό.
Μια επίσκεψη στον χώρο του πρώτου ορόφου που έχει μεταμορφωθεί σε μια πολυσυλλεκτική έκθεση με εκθέματα από το Ιστορικό Αρχείο της «Εταιρείας Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας» και ένα προσωρινό Μουσείο, με διαδραστικό χαρακτήρα, αποτελεί μια μοναδική διαδρομή στον χρόνο και την ιστορία του νερού στην Αθήνα.
Η έκθεση, που θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό ως τις 29 Μαρτίου 2020, βασίζεται σε τρεις κεντρικές θεματικές ενότητες, οι οποίες ξεκινούν από την αρχαιότητα και φθάνουν μέχρι τον 20ο αιώνα, δίνοντας ταυτόχρονα την αίσθηση της σημασίας του νερού στην ζωή των κατοίκων της Αθήνας αλλά και της διαχρονικής πορείας για την κατασκευή και την λειτουργία του φράγματος του Μαραθώνα.
Η διαδρομή στον χρόνο
Μετά τα πρώτα βήματα στον χώρο της Έκθεσης για τα 90 χρόνια του Φράγματος Μαραθώνα από την ΕΥΔΑΠ, το βλέμμα πέφτει στον χώρο της «Εισαγωγής», όπου παρουσιάζεται πως έπιναν νερό οι Αθηναίοι πριν από το Φράγμα του Μαραθώνα, τόσο με την χρήση των αρχαίων υδραγωγείων (όπως για παράδειγμα, το Αδριάνειο Υδραγωγείο), όσο και με την επιστημονική και τεχνολογική πλευράς της υγιεινής, με την χρήση του νερού από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους μέχρι τον Μεσοπόλεμο.
Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους και κυρίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Αθήνα αντιμετώπιζε έντονα προβλήματα λειψυδρίας, όπως και κατά την Αρχαιότητα. Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας επέτεινε τα προβλήματα καθώς το Αδριάνειο Υδραγωγείο, που είχε κατασκευαστεί το 134 μ.Χ. από τους Ρωμαίους και είχε εγκαταλειφθεί επί τουρκοκρατίας, παρά τις επισκευές και την ενίσχυση του, δεν μπορούσε να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες της νέας πρωτεύουσας για καθαρό πόσιμο νερό. Το πρόβλημα είχε γίνει τόσο έντονο ώστε ακόμα και οι 55 δημοτικές βρύσες που υπήρχαν στην Αθήνα, συνεισέφεραν ελάχιστα στις καθημερινές ανάγκες της κατανάλωσης νερού, ενώ η κατασκευή άλλων μικρών υδραγωγείων δεν είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Αυτή η υδροδοτική κατάσταση της Αθήνας έκανε επιτακτική ανάγκη την εύρεση μιας σύγχρονης- για την εποχή- λύσης, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της λειψυδρίας. Μετά την εισαγωγή ακολουθεί η πρώτη ενότητα, που έχει τίτλο «Μία σύνθετη κατασκευή» και περιλαμβάνει ιστορικά αρχεία από την σύμβαση με την αμερικανική κατασκευαστική εταιρεία ULEN καθώς και τα συνοδευτικά έργα, όπως η κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου, οι Μονάδες Επεξεργασίας Νερού, και το δίκτυο διανομής νερού στην πόλη των Αθηναίων.
Στο επίκεντρο αυτής της ενότητες που είναι στην «καρδιά» της έκθεσης της ΕΥΔΑΠ είναι φυσικά τα σχεδιαγράμματα και οι απεικονίσεις του Φράγματος, ο ναός του και ο εντυπωσιακός υδατόπυργος, που αφήνει το μυαλό του επισκέπτη να περιηγηθεί σε εκείνες τις πρώτες ημέρες λειτουργίας του. Ιδιαίτερη σημασία έχει δοθεί όμως και στον οικισμός του εργοταξίου, όπου ζούσαν οι σχεδόν 1000 εργάτες για την κατασκευή του έργου, με σπάνιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εποχής που δείχνουν την καθημερινότητά τους αλλά και τις προσπάθειες τους για την ολοκλήρωση ενός εμβληματικού έργου, όπως το Φράγμα του Μαραθώνα.
Σε αυτό το τμήμα της έκθεσης θα δείτε εικόνες από το λιμάνι της Χαλκίδας, όπου χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά εξοπλισμού και υλικών, από τον περίφημο σταθμό άντλησης θαλάσσιου ύδατος στο Φάληρο και τον – άγνωστο σε πολλούς Αθηναίους- ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στο Καστρί, τον οποίο χαρακτήριζαν ως τεχνολογικό επίτευμα την προπολεμική περίοδο (1926-1940).
Από το εργοτάξιο στις βρύσες της Αθήνας
Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης με τίτλο «Ένα πρότυπο και πολυπληθές εργοτάξιο» είναι αφιερωμένη στον χώρο του εργοταξίου του εμβληματικού έργο του Φράγματος του Μαραθώνα. Ένα αχανές και τεράστιο ακόμα και για σημερινά δεδομένα χώρο, που δημιουργήθηκε από την αμερικανική εταιρεία ULEN, με άγνωστες πληροφορίες για τον «κύριο Ούλεν» και τους βασικούς συνεργάτες του, εξαιρετικούς και πρωτοπόρους Έλληνες και Αμερικανούς μηχανικούς, οι οποίοι συνετέλεσαν στην ολοκλήρωση ενός τιτάνιου έργου για την εποχή. Στους τοίχους της συγκεκριμένης ενότητας υπάρχουν οι φωτογραφίες και τα επαγγελματικά διαπιστευτήρια τριών Ελλήνων και δυο Αμερικανών μηχανικών, που ανέλαβαν την υλοποίηση του σχεδίου του «κύριου Ούλεν» για το ελληνικό κράτος.
Οι φωτογραφίες από τους «αφανείς ήρωες», το εργατικό δυναμικό, οι εκατοντάδες εργάτες που δούλεψαν σχεδόν τρία χρόνια σε πολύ δύσκολες και σκληρές συνθήκες για να πάρει το ελληνικό όραμα του Ούλεν «σάρκα και οστά» στην περιοχή του Μαραθώνα. Αίσθηση σε αυτό το σημείο προκαλούν τα δεκάδες, μικρά και μεγάλα αντικείμενα, που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του έργου, τα οποία παραμένουν ακόμα σε εξαιρετική κατάσταση…
Δίπλα σε αυτά υπάρχουν βιβλία, σημειωματάρια, εκτυπώσεις και δεκάδες έγγραφα, που δείχνουν την καινοτομία του έργου, την έρευνα του επιστημονικού προσωπικού και των μηχανικών αλλά και την αναγκαιότητα του πειραματισμού, για την επίλυση προβλημάτων κατά την διάρκεια της κατασκευής.
Η τρίτη ενότητα της έκθεσης με τίτλο«Η Διατήρηση στη μνήμη» σχεδόν μεταφέρει τον επισκέπτη στο εργοτάξιο και το Φράγμα. Οι δεκάδες πολύτιμες και μοναδικές, πολλές αδημοσίευτες, φωτογραφίες από το Ιστορικό Αρχείο της ΕΥΔΑΠ, αποτυπώνουν τα στάδια της κατασκευής του Φράγματος και δίνουν την αίσθηση ότι η ιστορία ξαναζωντανεύει μπροστά στα μάτια σου.
Στον μικρό κινηματογράφο, που έχει δημιουργηθεί στο τελευταίο μέρος της έκθεσης προβάλλεται μια κινηματογραφική ταινία μικρού μήκους της εποχής με πλάνα από τις φάσεις του εργοταξίου του Φράγματος του Μαραθώνα. Βασίζεται σε αυθεντικά πλάνα, που είχαν γυριστεί με την τεχνική του βωβού κινηματογράφου και έχουν μονταριστεί για το σκοπό της έκθεσης από το ιστορικό αρχείο της ΕΥΔΑΠ. Αξίζει να το παρακολουθήσετε. Σε αυτή την σύντομη ταινία φαίνεται η τιτάνια προσπάθεια για την ολοκλήρωσή του έργου, το εμβληματικό μέγεθος του Φράγματος και το πατριωτικό πάθος των απλών εργατών, που παλεύουν με τις αντιξοότητες και τις καθημερινές δυσκολίες για την ολοκλήρωσή του.
Μέσα σε λίγα λεπτά μια ολόκληρη εποχή περνάει μπροστά από τις θέσεις του μικρού κινηματογράφου…
Η Έκθεση για την ιστορία του Φράγματος του Μαραθώνα, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254, Ταύρος), θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό ως τις 29 Μαρτίου 2020.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε τα social media της ΕΥΔΑΠ: Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn, YouTube και το www.eydap.gr.
