Αδιαμφισβήτητο γεγονός για την εξέλιξη των δραματικών και ιστορικών στιγμών του 1974 κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης της δικτατορίας και της αποκατάστασης της Δημοκρατίας είναι ότι το ήθος, το πολιτικό κύρος αλλά και η προσωπικότητα των μεγάλων πρωταγωνιστών των κρίσιμων ωρών της 23ης και 24ης Ιουλίου του 1974, καθόρισαν την πορεία της Ελλάδας και την κοινωνική και πολιτική αλλαγή της χώρας. Ιστορικές προσωπικότητες με βαθύτατη αίσθηση καθήκοντος, πατριωτικά αισθήματα αλλά και πίστη στις αξίες της δημοκρατίας, όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Γεώργιος Μαύρος κι ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, συνέβαλαν καθοριστικά στην πιο κρίσιμη φάση της μεταπολεμικής περιόδου στην χώρα μας.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος σε σύσκεψη στην Βουλή που είχε ξεκινήσει από τις 2 μ.μ., στις 23 Ιουλίου, έλαβε εντολή να προχωρήσει, μέχρι τις 8 μ.μ. στη σύνθεση νέας κυβέρνησης, με τον ίδιο ως πρωθυπουργό και αντιπρόεδρο τον Γεώργιο Μαύρο και να αναλάβει από την επόμενη ημέρα (24η Ιουλίου) την αποκατάσταση των συνταγματικών δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ελευθεριών που είχε καταλύσει η Χούντα.
Όμως, ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης προέκριναν τη λύση του αυτοεξόριστου στη Γαλλία (από το 1963) Κωνσταντίνου Καραμανλή για τον σχηματισμό κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας». Ο Αβέρωφ τηλεφώνησε στον Καραμανλή και του ζήτησε την άμεση επιστροφή στην Αθήνα. Στην συνέχεια μετά από παράκληση του Προέδρου της Δημοκρατίας Στρατηγού Φαίδωνα Γκιζίκη τηλεφώνησε προσωπικά στον Κανελλόπουλο και του ανακοίνωσε την απόφαση που είχε ληφθεί. Έτσι, στις 8 το βράδυ κατά την διάρκεια νέας σύσκεψης πολιτικών αρχηγών και επιφανών πολιτικών επικυρώθηκε η επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή και η ορκωμοσία του ως νέου Πρωθυπουργού της Ελλάδας.
Ο «Εθνάρχης» της σύγχρονης Ελλάδας
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν η ηγετική μορφή της πολιτικής αλλαγής στη χώρα στις 24 Ιουλίου του 1974. Ο πολιτικός που κάλεσαν οι κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες της χώρας για να αναλάβει τα ηνία της χώρας και να την οδηγήσει στην μεταδικτακτορική περίοδο, να επουλώσει τις πληγές και να εγγυηθεί την εθνική ενότητα.
Ο Καραμανλής είχε γεννηθεί το 1908 στη κωμόπολη ΚιούπκιοΪ κοντά στις Σέρρες επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1929 αποφοίτησε από την Νομική Σχολή Αθηνών, υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία και εργάστηκε ως δικηγόρος στις Σέρρες όπου και εκλέχτηκε βουλευτής το 1935 με το αντιβενιζελικό ΛαΪκό Κόμμα. Την περίοδο της κατοχής ασχολήθηκε με την δικηγορία ενώ στις πρώτες εκλογές μετά την Κατοχή επανεξελέγη βουλευτής Σερρών.
Η πολιτική σταδιοδρομία του θα απογειωθεί την περίοδο 1952 με 1955 όταν ως Υπουργός Δημοσίων Έργων θα γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής με την δυναμική του παρουσία και το σημαντικό έργο που θα επιδείξει την περίοδο εκείνη με έργα υποδομής, οδικές αρτηρίες, ενεργειακές μονάδες και έργα ύδρευσης σε όλη την Ελλάδα. Το 1955 ο Βασιλιάς Παύλος του αναθέτει τον σχηματισμό κυβέρνησης μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Παπάγου.
Τον επόμενο χρόνο ο Καραμανλής κατέφυγε σε εκλογές μετά την ίδρυση δικό του κόμματος, την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) τις οποίες και κέρδισε χάρη στο εκλογικό σύστημα της εποχής και συνέχιζε να τις κερδίζει για τουλάχιστον δύο αναμετρήσεις μετέπειτα.
Στο τομέα της οικονομίας η αποτίμηση του έργου του είχε χαρακτηριστεί ως εξαιρετικά θετική καθώς χαρακτηρίστηκε από αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, μείωση της ανεργίας και προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό.
Το 1959 είχε δεχθεί κριτική για την υπογραφή της Συμφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου που έδινε στην Τουρκία την θέση εγγυήτριας δύναμης στην Κύπρο ισότιμης με εκείνη της Ελλάδος μετά την λήξη της Βρετανικής Κατοχής.
Επιτυχία για την πορεία της χώρας θεωρήθηκε η ένταξη της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ το 1961. Η πορεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή ωστόσο διακόπηκε το 1963 όταν μετά από ρήξη με το Παλάτι και την ήττα του στις εκλογές του ίδιου έτους από τον Γεώργιο Παπανδρέου παραιτήθηκε από την ηγεσία της ΕΡΕ και αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι όπου και παρέμεινε έως το τηλεφώνημα της 23ης Ιουλίου 1974 όταν του ζητήθηκε να επιστρέψει μετά την κατάρρευση της Χούντας που προκάλεσε την τραγωδία της Κύπρου και την διάλυση της ελληνικής οικονομίας.
Οι μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ήταν ένα πρόσωπο που έθεσε τον θεμέλιο λίθο για τις εξελίξεις της μεταπολιτευτικής Ελλάδος καθώς ενώ ήταν αυτός στον οποίο είχε αρχικά ανατεθεί η διακυβέρνηση της χώρας μετά την κατάρρευση της Χούντας, δέχθηκε την επιλογή Καραμανλή αργότερα την ίδια μέρα από την σύσκεψη που συγκάλεσαν για δεύτερη φορά την ίδια μέρα οι σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της προδικτατορικής εποχής.
Ο Κανελλόπουλος γεννημένος το 1902 ήταν ανιψιός του Πρωθυπουργού Δημήτριου Γούναρη και από μικρός ήταν ένα παιδί με ανησυχίες και φιλοσοφικές τάσεις. Το 1919 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στην ΧαΪδελβέργη όπου και έγινε διδάκτορας το 1923. Πολέμησε με τη 19η Μεραρχία στον ΕλληνοΪταλικό πόλεμο ενώ στην κατοχή ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ. Υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος της εξόριστης κυβέρνησης στην Αίγυπτο ενώ και ως Πρωθυπουργός στην μεταπολεμική περίοδο.
Άλλο ένα πρόσωπο που καθόρισε τις εξελίξεις την ημέρα κατάρρευσης της Χούντας ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ ο οποίος ήταν εκείνος που τηλεφώνησε στον Καραμανλή που ήταν αυτοεξόριστος στο Παρίσι και του ζήτησε να επιστρέψει άμεσα στην Αθήνα για να αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας, αξιοποιώντας την πολύτιμη πολιτική του εμπειρία και την αναγνώριση που είχε από ξένους ηγέτες από όλο τον κόσμο.
Γεννημένος το 1910 στα Τρίκαλα ο Αβέρωφ είχε σπουδάσει νομική ενώ είχε αποκτήσει τον τίτλο του Διδάκτορα Νομικής και Οικονομικής επιστήμης από το Πανεπιστήμιο της Λωζάνης. Ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως Νομάρχης στην Κέρκυρα ενώ το 1946 εκλέχτηκε βουλευτής Ιωαννίνων. Κατά την διάρκεια της Κατοχής είχε συλληφθεί για αντιστασιακή δράση και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία. Στον σχηματισμό της μεταδικτατορικής κυβέρνησης ανέλαβε το υπουργείο Αμύνης την οποία θέση χρησιμοποίησε για να ηγηθεί της εκκαθάρισης των καίριων στρατιωτικών θέσεων από φιλοχουντικά στοιχεία και να αποδημήσει τις δομές που είχε δημιουργήσει το δικτατορικό καθεστώς.
Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, από τις πιο ηγετικές πολιτικές παρουσίες της μεταπολεμικής Ελλάδος αλλά και σημαντικός λογοτέχνης, ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος, είχε γεννηθεί στην Αθήνα το 1899 ενώ μετά τις Νομικές του σπουδές στην Αθήνα και τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της ΧαΪδελβέργης συμμετείχε ως διπλωμάτης στην διαδικασία υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών. Την περίοδο της Κατοχής διέφυγε στην Μέση Ανατολή. Αργότερα υπηρέτησε ως υπουργός σε κυβερνήσεις Σοφοκλή Βενιζέλου και αργότερα Κωνσταντίνου Καραμανλή με την ΕΡΕ στην οποία είχε προσχωρήσει το 1956. Στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» που σχημάτισε ο Καραμανλής το 1974 ανέλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ο Γεώργιος Μαύρος διαδραμάτισε και αυτός κεντρικό ρόλο στη σύσκεψη της 23ης Ιουλίου του 1974 ως ηγετική μορφή του πολιτικού χώρου του κέντρου πριν την δικτατορία. Γεννημένος στο Καστελόριζο το 1909, είχε εκλεγεί βουλευτής της Ένωσης Κέντρου σε αρκετές αναμετρήσεις μετά το 1945 και ανέλαβε διάφορα υπουργεία μέχρι το 1967 αλλά και τη Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας. Στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» του Κωνσταντίνου Καραμανλή ανέλαβε την Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης και το Υπουργείο Εξωτερικών.
