Η «Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας» είναι μια ιδιαίτερη ημέρα αφιερωμένη σε όλες τις γυναίκες με ιδιαίτερη ιστορική, κοινωνική και ανθρωπιστική σημασία. Επισήμως φέτος συμπληρώνονται 45 χρόνια από την χρονιά που τέθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και 111 χρόνια από την διοργάνωση της πρώτης Εθνικής «Ημέρας της Γυναίκας». Όμως, η ιστορική διαδρομή της «Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας» δεν ξεκινά με την υιοθέτησή από τον ΟΗΕ το 1975 ή την εισαγωγή της στην ελληνική κοινωνία το 1977, με τις πρώτες εκδηλώσεις.
Ουσιαστικά, ξεκίνησε μέσα από τα κινήματα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών, που εμφανίστηκαν σε πολλές χώρες στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα καθώς και στο κίνημα υπέρ του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες, το οποίο δραστηριοποιήθηκε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα στο Ηνωμένο Βασίλειο, με επίκεντρο συγκεκριμένα μέλη της «Κοινωνικής και Πολιτικής Ένωσης Γυναικών » ( στα αγγλικά, «Women’s Social and Political Union » ή με το ακρωνύμιο «WSPU »), η οποία ιδρύθηκε το 1897 και είναι γνωστές στην Ελλάδα με τον όρο « Σουφραζέτες».
Σύμφωνα με τους κορυφαίους γλωσσολόγους, ο όρος «σουφραζέτα» προέρχεται από τη λέξη «suffrage», που σημαίνει στα γαλλικά το δικαίωμα ψήφου. Τα περισσότερα κινήματα εξαπλώθηκαν ραγδαία σε όλο τον κόσμο μετά την προκήρυξη για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, που παρουσίασε στο Ηνωμένο Βασίλειο 1865 ο Τζον Στιούαρτ Μιλ.
Η διαμαρτυρία του 1857
Όμως, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων από τους υπέρμαχους της κοινωνικής αλλαγής και των δικαιωμάτων των γυναικών, ήταν η μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρία που έγινε στις 8 Μαρτίου 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας και καλύτερους μισθούς, σύμφωνα με το αρχείο των Ηνωμένων Εθνών. Η αστυνομία επιτέθηκε με απίστευτη αγριότητα στις γυναίκες και διέλυσε την διαδήλωση, αλλά εκείνη την ημέρα είχε ξεκινήσει μια αλληλουχία γεγονότων που θα οδηγούσε μερικά χρόνια αργότερα στο πρώτο εργατικό σωματείο γυναικών. Σε αυτό το γεγονός (παρότι βλακωδώς αμφισβητείται από μια μεμονωμένη ομάδα Αμερικανών ιστορικών ως … αστικός μύθος) βασίστηκε η πρώτη γιορτή της «Ημέρας της Γυναίκας » στις 28 Φεβρουαρίου 1909 στην Νέα Υόρκη, με πρωτοβουλία της ακτιβίστριας Τερέζας Μαλκίελ,σε ανάμνηση της μεγάλης εκδήλωσης διαμαρτυρίας της 8ης Μαρτίου του 1857 στη Νέα Υόρκη. Με την υποστήριξη πολλών οργανώσεων, κινημάτων καθώς και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, γιορτάστηκε σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ ως η «Εθνική Ημέρα της Γυναίκας» και είχε μαζική συμμετοχή.
Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, έναν χρόνο νωρίτερα (στις 8 Μαρτίου του 1908) περίπου 15.000 γυναίκες συμμετείχαν στην Νέα Υόρκη σε μια πορεία διαμαρτυρίας για μικρότερα ωράρια (όχι πάνω από 12-15 ώρες ημερησίως!), καλύτερες αποδοχές, δικαίωμα ψήφου και την κατάργηση της εργασίας ανηλίκων.
Το κυρίαρχο σύνθημα των γυναικών ήταν «Ψωμί και Τραντάφυλλα», όπου το ψωμί συμβόλιζε την οικονομική ασφάλεια μέσω της εργασίας και τα τριαντάφυλλα τα δικαιώματα για καλύτερο βιωτικό επίπεδο. Μάλιστα τον Μάιο εκείνης της χρονιάς το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Αμερικής κήρυξε την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου κάθε χρόνου ως την «Εθνική Ημέρα των Γυναικών». Γι’΄αυτό και η πρώτη φορά που γιορτάστηκε στις ΗΠΑ ήταν στις 28 Φεβρουαρίου και όχι στις 8 Μαρτίου του 1909.
Η διεθνοποίηση της ιδέας
Τον Αύγουστο του 1910, στην 2η Διεθνή Σοσιαλιστική Διάσκεψη Γυναικών στην Κοπεγχάγη προτάθηκε από τις εκπροσώπους οργανώσεων διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών, Κλάρα Τσέτκιν, Κέιτε Ντούνκερ και άλλες επιφανείς ακτιβίστριες εκείνης της περιόδου η διεξαγωγή μιας ειδική εκδήλωσης ετησίως ως «Ειδική Ημέρα των Γυναικών», εμπνευσμένη από την «Ημέρας της Γυναίκας » στις ΗΠΑ την προηγούμενη χρονιά. Σύμφωνα με τα αρχεία της εποχής παρότι στην Διάσκεψη δεν είχε καθοριστεί συγκεκριμένη ημέρα, οι εκπρόσωποι από 17 χώρες (100 επιφανείς γυναίκες) έκαναν αποδεκτή την πρόταση της Κλάρα Τσέτκιν και συμφώνησαν με την ιδέα της καθιέρωσης μιας ετήσιας ημέρας αφιερωμένη στην γυναίκα ως την ιδανική στρατηγική για την προώθηση της ισότητας των δυο φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών. Εξαιτίας της ασυμφωνίας για τον καθορισμό συγκεκριμένη ημέρας, τα πρώτα χρόνια μετά την υιοθέτησή της η « Διεθνή Ημέρα των Γυναικών» γιορτάζονταν διαφορετικές ημέρες του Μαρτίου, ανάλογα την χώρα και την περίοδο.
Έτσι, στις 19 Μαρτίου του 1911 γιορτάστηκε για πρώτη φορά η «Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας» σε πολλές χώρες και μόνο στις εκδηλώσεις που έγιναν στην Ελβετία, την Αυστρία, την Γερμανία και την Δανία έλαβαν μέρος πάνω από 1 εκατομμύρια άτομα !
Από την τραγωδία στον…ΟΗΕ
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 25 Μαρτίου του 1911 μια τραγωδία στην Νέα Υόρκη, έγινε η αιτία για να ασχοληθεί μια κυβέρνηση για πρώτη φορά με τα θέματα των δικαιωμάτων των γυναικών και εμμέσως να αναδειχθεί η « Ημέρα της Γυναίκας». Μια φωτιά που ξέσπασε στο εργοστάσιο παραγωγής ενδυμάτων στο εργοστάσιο «Triangle Shirtwaist » είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 146 εργάτριες, κυρίως Εβραίες και Ιταλίδες, ηλικίας από 16 έως 23 ετών. Μετά τις κηδείες των θυμάτων οργανώθηκε μια σιωπηρή πορεία διαμαρτυρίας στην οποία συμμετείχαν πάνω από 100.000 άτομα και εξανάγκασε την κυβέρνηση να ασχοληθεί με τα δικαιώματα των γυναικών και με άλλα θέματα μετά από…150 χρόνια αδράνειας και αντιδράσεων από πολιτικούς, επιχειρηματίες και βιομηχάνους στην Αμερική.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1917 στη κομμουνιστική Ρωσία ο Λένιν πείστηκε από τη φεμινίστρια Αλεξάνδρα Κολοντάι για την σημασία της «Ημέρας της Γυναίκας» και καθιέρωσε την 8η Μαρτίου ως επίσημη αργία στη χώρα. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60 η εθνική «Ημέρα της Γυναίκας» γιορτάζονταν την 8η Μαρτίου κάθε έτους σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ αλλά η συγκεκριμένη ημέρα απέκτησε ευρύτατη αποδοχή σε παγκόσμιο επίπεδο μετά την υιοθέτησή της ως επίσημη γιορτή του φεμινιστικού κινήματος το 1967. Η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος στη Δύση τη δεκαετία του ’60 αναζωογόνησε τη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και το 1975 ο ΟΗΕ αποφάσισε να υιοθετήσει την «Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, η οποία ως σήμερα τελεί υπό την αιγίδα του οργανισμού, για την ανάδειξη των γυναικείων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο.
Μάλιστα. τις τελευταίες δυο δεκαετίες την « Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας» προωθεί με καμπάνιες, πρωτοβουλίες και δράσεις και η Κομισιόν, επιδιώκοντας να αναδείξει όχι μόνο τα δικαιώματα των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και τις προσπάθειες που πρέπει να καταβάλλουν οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. για την προώθηση της ισότητας των δυο φύλων και την δράση ενάντια σε κάθε παραβίαση των πολιτικών, κοινωνικών και εργατικών δικαιωμάτων των γυναικών.
Χρόνια πολλά!
