Όλα ξεκίνησαν λίγο μετά την αποπεράτωση του Προεδρικού παλατιού στην Άγκυρα. Σε ανύποπτο χρόνο αμερικανικές εφημερίδας έγραψαν μια είδηση που πέρασε στα ψηλά αλλά όσοι την πρόσεξαν τους έκανε εντύπωση. Στο Προεδρικό παλάτι του νεοσουλτάνου Ερντογάν ένα τμήμα του λειτουργεί σα να είναι μια άψογα οργανωμένη πτέρυγα κλινικής. Σ’ αυτήν επιτρέπεται να εισέλθει ένας στενός κύκλος ανθρώπων. Τα μέλη της οικογένειας του Προέδρου και όσοι εργάζονται. Μόνον. Υποθέτουμε, αν ισχύει η ύπαρξη αυτή της μυστικής πτέρυγας, οι εκεί εργαζόμενοι τελούν τα καθήκοντα τους κάτω από συνθήκες omerta. Καθότι σε τέτοια καθεστώτα ελεγχόμενης δημοκρατίας η σιωπή είναι χρυσός.
Η παρούσα πληροφορία, την οποία και πήραν επάνω τους οι αμερικανοί δημοσιογράφοι δεν διαψεύσθηκε ποτέ. Και αν κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα σήμερα είναι γιατί αποτελεί έναν ακόμη αστικό μύθο γύρω από τα παρασκήνια της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Επί του παρόντος βέβαια και επί του θέματος υπάρχουν φρέσκα κουλούρια. Φρέσκα νέα που αγγίζουν τον πυρήνα, την ουσία της παραπάνω δημοσίευσης. Μια άλλη δημοσίευση, εξαιρετικά πρόσφατη από το έγκυρο Foreign Policy αναρωτιέται τι θα γίνει στην εξ ανατολών γειτονικής μας χώρα αν ευσταθούν οι φήμες περί εύθραυστης υγείας του Τούρκου Προέδρου.
Οι συντάκτες της εν λόγω πραγματείας πατάνε πάνω στα δημοσιοποιημένα videos που έγιναν viral και δείχνουν τον Ερντογάν κατάχλωμό, να βαριανασαίνει μετά το τέλος δημοσίων εμφανίσεων του αλλά και στις θαρραλέες φωνές από το εσωτερικό της χώρας που σπάνε τον κώδικά της σιωπής και μιλάνε με παρρησία. Τι λένε; Ότι ο Έρντογάν αντιμετωπίζει κρίσεις αναπνευστικών προβλημάτων, ότι έχει κάνει εμφύτευση εσωτερικού απινιδωτή. Γι’ αυτό άλλωστε, σύμφωνα με τα βαθιά λαρύγγια που τολμούν και μιλούν, ο νεοσουλτάνος αύξησε τον αριθμό των γιατρών στο επιτελείο του, περιόρισε σημαντικά τις συναντήσεις με τους εκπροσώπους του τύπου και ενίοτε ενισχύει τον οργανισμό του με τη λήψη παυσίπονων ουσιών πριν από δημόσιες εκδηλώσεις του. Πρέπει να φαίνεται το κυριαρχικό αρσενικό. Αυτό που προκαλεί δέος στους άντρες και πρέπει να το μιμηθούν. Αυτό που προκαλεί θαυμασμό στις γυναίκες και πρέπει να του υποταχτούν. Το συντηρητικό πατριαρχικό μοντέλο άλλωστε είναι η τέλεια συνταγή για την διαμόρφωση πειθήνιων πολιτών οι οποίοι ακολουθούν τυφλά τον πεφωτισμένο ηγέτη. Οι πειθήνιοι δεν σκέφτονται πολύ. Δεν τους νοιάζει αν πεινάνε. Χορταίνουν με κούφια λόγια και μεγαλόστομες δηλώσεις. Πολιτική αλά τούρκα δηλαδή.
Και αν πράγματι ο Ερντογάν είναι άρρωστος;
Το παραπάνω ερώτημα πιθανολογώ ότι πονοκεφαλιάζει σχεδόν όλη την υφήλιο. Διότι η Τουρκία είναι μεγάλη χώρα. Γεωγραφικά βρίσκεται σε κομβικό σημείο. Άνοιξε πληγές με την συμμετοχή της σε διάφορα πολεμικά μέτωπα ενώ ο Ερντογάν προσωπικώς εκπαίδευσε- ειδικά τα τελευταία χρόνια μετά το, στημένο για πολλούς παίκτες της διεθνούς διπλωματίας, πραξικόπημα του 2016- τον λαό του σ’ έναν παλιακό εθνικισμό που δεν συνάδει με την πρόοδο της ανθρωπότητας. Άρα η Τουρκία είναι ένα περίεργα πολύχρωμο, ίσως και δηλητηριώδες αίνιγμα, που θέλει προσοχή στην αντιμετώπιση του. Επιπλέον η απάντηση αυτού του αινίγματος είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο φανταζόμαστε. Ειδικά για εμάς που την έχουμε δίπλα μας και αποτελεί τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο και πονόδοντο της συλλογικής ύπαρξης μας.
Επομένως το ερώτημα επανέρχεται πιο εμφατικά. Τι θα γίνει στην ηγεσία της Τουρκίας αν ο Ερντογάν δεν μπορεί να φτάσει μέχρι το τέλος τη θητείας του το 2023; Πολιτικοί αναλυτές από την γείτονα χώρα εξετάζουν διάφορα σενάρια. Το πρώτο εξ’ αυτών να λέει ότι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα τον αντικαταστήσει ο αντιπρόεδρος Φουάτ Οκτάι χωρίς να αποκλείεται ωστόσο κάποια άλλη λύση όπως λ.χ ο επικεφαλής της ΜΙΤ Χακάν Φιντάν ή ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ ή ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σόιλου. Όλοι οι προναφερθέντες θα ήθελαν πολύ μια τέτοια έκβαση και πιθανότατα να απεργάζονται στα επιτελεία τους σενάρια για το πως θα την πετύχουν. Οι Τούρκοι αναλυτές επισημαίνουν βεβαίως ότι σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει κάπως να βρεθεί τρόπος να παρακαμφθεί το Σύνταγμα έτσι ώστε να παρακαμφθεί η θεσμική λύση της ανάληψης της ηγεσίας της χώρας από τον αντιπρόεδρο. Επιπροσθέτως ισχυρίζονται ότι από τα παραπάνω ονόματα αυτός που έχει το πάνω χέρι είναι Ακάρ γιατί ελέγχει και το στράτευμα. Ο στρατός παίζει θεμελιώδες ρόλο στην διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού στην γείτονα χώρα. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο σαφώς δεν είναι καλό πρόπλασμα για τις σχέσεις καλής γειτονίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αλλά και από την άλλη ποιο θα μπορούσε να ήταν το καλό σενάριο για τα ελληνοτουρκικά; Έχει φύγει αυτό το καλό σενάριο από το τραπέζι όσο υπάρχουν αυτά τα ονόματα στο παιχνίδι της ενδεχόμενης διαδοχής; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει πειστικά.
Τι λέει το Σύνταγμα για την διαδοχή στην Προεδρική εκλογή;
Κατά βάθος βέβαια δεν έχει και πολύ σημασία η σεναριολογία των διεθνών media αν ο Πρόεδρος Ερντογαν είναι λίγο ή πολύ άρρωστος. Αυτό που έχει σημασία είναι τι θα γίνει ρεαλιστικά, στην φάση της διαδοχής του όποτε και αν αυτή λάβει χώρα. Σύμφωνα με το άρθρο 106 του τουρκικού Συντάγματος σε περίπτωση αδυναμίας τέλεσης των Προεδρικών καθηκόντων , ο αντιπρόεδρος θα αναλάβει τις ευθύνες και τις εξουσίες που έχει ο εν ενεργεία Πρόεδρος μέχρι να γίνουν εκλογές εντός 45 ημερών οπότε και θα ορκιστεί ένας νέος πρόεδρος.
Επί του παρόντος οι διεθνείς αναλυτές προμαντεύουν ότι το κόμμα Ερντογαν, όταν βγει αυτός από το προσκήνιο, θα πολυδιασπασθεί και θα στοιχηθεί πίσω από διάφορους μνηστήρες του Προεδρικού θώκου. Τα ονόματα των επιγόνων είναι ήδη ευρέως γνωστά. Ο Έκρεμ Ιμάμογλου δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, ο ομόλογός του στην Άγκυρα, Μανσούρ Γιαβάς, η Μεράλ Ακσενέρ. Οι δυο πρώτοι είναι συμπαθείς, έχουν διεθνές προφίλ και μοιάζουν να θέλουν μια διαφορετική Τουρκία από αυτήν που οραματίζεται ο Ερντογάν. Η Ακσενέρ πάλι δεν πετάει από πάνω της την ακροδεξιά ρητορική. Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει άλλωστε εντός του 2019 φαρμακερή δήλωση της, σε μια απόπειρα εθνικιστικής ρητορικής πλειοδοσίας, ότι θεωρεί 17 νησιά της Ελλάδας τουρκική επικράτεια και ότι μάλιστα θα τα επισκεφθεί ως ηγέτης τους. Μια νέα Τανσού Τσιλέρ γεννιέται;
Όπως και να ‘χει η ελληνική διπλωματία, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις βρίσκονται σε επαγρύπνηση. Θωρακίζονται και αξιολογούν ακόμη και τον παραμικρό ψίθυρο που έρχεται από τα ανατολικά μας σύνορα. Μην ξεχνάτε η Τουρκία είναι μια χώρα που φιλοδοξεί να χτίσει πυρηνικούς σταθμούς. Άρα χρήζει τεράστιας προσοχής κάθε της κίνηση.
Ακόμη όμως και αν όλα πάνε καλά στην μετά-Ερντογάν εποχή και ακολουθηθεί η θεσμική οδός οφείλουμε και πάλι να προσέχουμε. Κανείς δεν μπορεί να προϋπολογίσει τι θα κάνουν τα ορφανά του ερντογανισμού. Ποιος μπορεί να μπει στο μυαλό λ.χ. των γκρίζων λύκων; Ποιος μπορεί να ελέγξει τις εθνικιστές ορμές μοναχικών εθνικιστικών λύκων που εκπαιδεύτηκαν με το αφήγημα ότι οι ξένοι, οι Έλληνες είναι κακοί και στερούν ζωτικό χώρο στην υπέρτατη τους πατρίδα;
Η ιστορία είναι υπέροχο πράγμα. Αρκεί να την μελετάς και να μην είσαι μέρος της ισχυρίζονται οι νιχιλιστές φιλόσοφοι.
