Καθώς η συζήτηση για την παγκόσμια επανεκκίνηση έχει ξεκινήσει, φέρνοντας στην επιφάνεια ξανά όλες τις παθογένειες της σύγχρονης εποχής, κάποιοι έχουν ξεκινήσει να κάνουν τον πρώτο απολογισμό όσων συνέβησαν τις προηγούμενες 60 περίπου μέρες και πως άλλαξαν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας.
Εκτός από την τεχνολογία που εδραίωσε την έτσι και αλλιώς ισχυρή θέση της στο σύγχρονο κόσμο, προσφέροντας λύσεις σε προβλήματα που σε άλλες συνθήκες θα απαιτούσαν τεράστια κεφάλαια και ακόμα περισσότερο χρόνο, η πανδημία δημιούργησε αλλά και έλυσε πολλές απορίες για τον σύγχρονο τρόπο ζωής και το πως αυτός θα διαμορφωθεί στο μέλλον.
Εκτός από τεράστιες προκλήσεις στον τομέα της υγείας, ο νέος κορωνοϊός άλλαξε τις κοινωνίες και ξεσκέπασε την εξάρτηση που έχουμε σαν άνθρωποι, σε πράγματα που δεν έχουν σημασία σε περιόδους κρίσης. Ειδικά στον δυτικό κόσμο, αποκάλυψε την ψευδαίσθηση της αφθονίας και την αποκοπή μας από τα πραγματικά προβλήματα, δείχνοντας μας το πρόσωπο ενός φόβου που είχαμε αφεθεί να ξεχάσουμε
Τι μας έδειξε ο κορωνοϊός:
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής ευνοεί τις πανδημίες
Η έλευση του Covid-19 δεν ήταν η πρώτη φορά που ο πλανήτης βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα ιό που δυνητικά έχει καταστροφικές συνέπειες.
Πριν από αυτό είχαμε τον SARS, ενώ είχαν προηγηθεί και άλλοι, οι οποίοι όμως αυτοπεριορίζονταν λόγω της σφοδρότητας που “χτυπάνε” τα θύματα” τους. Όσο πιο καταστροφικές συνέπειες έχει ένας ιός, τόσο δυσκολότερη είναι η μετάδοση του, γιατί πολλές φορές σκοτώνει τον ξενιστή του πριν προλάβει να τον μεταδώσει.
Αντίθετα, ο Covid-19 είναι ένας ιός που μεταδίδεται εύκολα με τον αέρα, έχει μεγάλο στάδιο επώασης και στην αρχή έμοιαζε με μια παραλλαγή της γνωστής γρίπης. Το πρόβλημα όμως δεν είναι εκεί.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής που θέλει τους ανθρώπους να μετακινούνται ελεύθερα και μαζικά σε όποιο μέρος του πλανήτη, ευνοεί την γρήγορη μετάδοση των ιών. Αν θυμηθούμε πως έφτασε στην Ευρώπη ο ιός, αλλά και σε όλο τον κόσμο, είναι εύκολο να καταλάβουμε και το γιατί απλώθηκε σαν πυρκαγιά σε ξερά φύλλα.
Έτυχε εκείνη την περίοδο να γίνεται η εβδομάδα μόδας στο Μιλάνο, στην οποία βρέθηκαν επισκέπτες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι μετά σκόρπισαν ξανά σε όλο τον κόσμο. Ήταν αρκετή μια λάθος εκτίμηση των αρχών και μετά δεν υπήρξε γυρισμός.
Η επίπλαστη σιγουριά της αφθονίας
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής ειδικά στον δυτικό κόσμο έχει δημιουργήσει ένα αίσθημα ασφάλειας και αφθονίας, το οποίο πιστεύουμε πως θα συνεχίσει να υπάρχει ότι και να συμβεί.
Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που ο ιός “χτύπησε” τις δυτικές χώρες τόσο σφοδρά, καθώς εκτός από τον μεγάλο αριθμό επισκεπτών, έχουν δημιουργήσει στους πολίτες τους μια “ομπρέλα ασφαλείας” που τους προστατεύει από όλες τις “κακοτοπιές’.
Μόνο αυτή η ομπρέλα αποδείχτηκε διάτρητη καθώς δουλεύει μόνο όταν και η οικονομία δουλεύει “ρολόι”. Από την στιγμή που η οικονομία “φρέναρε” και οι παροχές υγείας αποδείχτηκαν ελλιπείς, τότε όλοι στράφηκαν στις κυβερνήσεις κι εκεί βρέθηκαν αντιμέτωποι με την απογοήτευση.
“Άχρηστοι” ηγέτες
Αν είναι μια επίπτωση της πανδημίας που θα έχει το πιο μακροχρόνιο αποτέλεσμα, αυτό θα είναι το κενό ηγεσίας που αποκάλυψε. Σε όλο τον κόσμο, και ειδικά σε χώρες “πρότυπα”, οι αποφάσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων αποδείχτηκαν ισάξιες παιδιών νηπιαγωγείου.
Πολλές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν την πανδημία σαν μια ευκαιρία ψηφοθηρίας, μετατρέποντας τις ενημερώσεις του κόσμου σε κομματικά παιχνίδια. Από την κατηγορία αυτή θα πρέπει ίσως να εξαιρεθεί η Ιταλία, η οποία δεν εκτίμησε σωστά την αρχική πορεία του ιού, επιτρέποντας εκδηλώσεις και στην ουσία την άμεση εξάπλωση του ιού σε όλη την Ευρώπη, όμως σε εκείνο το χρονικό σημείο ένα αντίστοιχο λάθος θα το έκανε το οποιοδήποτε κράτος.
Όμως από αυτή την κατηγορία δεν μπορεί να εξαιρεθεί η Βρετανία, η οποία στην προσπάθεια της να μην κλείσει το Λονδίνο αμέσως μετά την “ανεξαρτησία” της χώρας, οδήγησε την χώρα να γίνει το επίκεντρο της πανδημίας και ακόμα και τον πρωθυπουργό της να δίνει μάχη για τη ζωή του καθώς κόλλησε τον ιό.
Δεν μπορεί επίσης να εξαιρεθούν οι ΗΠΑ, στις οποίες ο πρόεδρος Τραμπ νοιάζεται πιο πολύ για τον αντίκτυπο στην οικονομία και την δική του φήμη και λιγότερο για την κοινή υγεία, αλλά ούτε και ο πρόεδρος της Βραζιλίας ο οποίος βρήκε ευκαιρία να ασκήσει ρατσιστικές μικροπολιτικές και να εκθέσει χιλιάδες πολίτες της χώρας στον ιό.
Και φυσικά, δεν μπορεί να εξαιρεθεί η κυβέρνηση της Σουηδίας, η οποία “όμηρος” της εικόνας ελευθερίας που έχει χτίσει όλα αυτά τα χρόνια, δεν θέλησε (ή δεν μπόρεσε) να περιορίσει την ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών της χώρας.
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατάφερε να βρει κοινό τόπο και να πάρει κεντρικές αποφάσεις για να περιορίσει τόσο την αντιμετώπιση του ίδιου του ιού όσο και των οικονομικών του επιπτώσεων.
Συνομωσιολόγοι παντού
Αν και πολύς κόσμος λατρεύει να βρίσκει παντού θεωρίες συνωμοσίας, η περίοδος της έξαρσης της πανδημίας έδωσε χρόνο και χώρο σε κάθε λογής θεωρίες να κατακλύσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στην αρχή το παραλήρημα κάποιων ήταν εθνικό και κινήθηκε εναντίον των Κινέζων, μετά ξεκίνησε το “πυρ ομαδόν” ενάντια στην τεχνολογία. Με το μορφωτικό επίπεδο πολλών να είναι τουλάχιστον μέτριο και την αντίληψη τους περί επιστήμης να είναι στην καλύτερη περίπτωση στοιχειώδης και αποκλειστικά προσανατολισμένη σε μερικά καταναλωτικά προϊόντα, η επιστήμη βρέθηκε στο στόχαστρο.
Ήταν τουλάχιστον παιδαριώδες, άνθρωποι μέσω ενός κινητού τηλεφώνου ή ενός υπολογιστή, να σχολιάζουν σε ένα site κοινωνικής δικτύωσης και να στρέφονται κατά της τεχνολογίας, η οποία τους έχει παρέχει το κινητό, τον υπολογιστή, το site και το internet που τους έδωσε φωνή να το κάνουν.
Είδαμε βανδαλισμούς εναντίον κεραιών κινητής τηλεφωνίας, επιθέσεις σε τεχνικούς και ένα ρεσιτάλ χαζομάρας, μέσω του οποίου αντιληφθήκαμε ότι αυτή η “άλλη πλευρά” έχει τελικά πολύ περισσότερους οπαδούς και ακόλουθους και πως άμεσα θα πρέπει να γίνει κάτι για να ανέβει το μορφωτικό επίπεδο του πλανήτη.
Μαζί μπορούμε
Μπορεί οι συνέπειες του νέου κορωνοϊού να ήταν καταστροφικές σε οικονομικό και ανθρώπινο επίπεδο, όμως ανέδειξαν μερικά κοινωνικά στοιχεία τα οποία “έλαμψαν” εν μέσω της κρίσης.
Μέσα σε αυτό το διάστημα αναδείχτηκαν χαρακτηριστικά της παγκόσμιας κοινότητας τα οποία είχαν παραμεληθεί όλο το προηγούμενο διάστημα, ειδικά στις ανεπτυγμένες χώρες. Είδαμε ανθρώπους να βγαίνουν κάθε μέρα στα μπαλκόνια για να αποδώσουν φόρο τιμής σε γιατρούς και νοσηλευτές οι οποίοι πάλευαν καθημερινά στην πρώτη γραμμή με κίνδυνο της ζωής τους.
Είδαμε ανθρώπους να νοιάζονται για τους διπλανούς τους και να φροντίζουν ανθρώπους περιορισμένης κινητικότητας ή μεγάλης ηλικίας και να κάνουν ψώνια για να βοηθήσουν την γειτονιά τους.
Είδαμε, το κυριότερο, όλο σχεδόν τον πλανήτη να μένει σπίτι για να βοηθήσει να μην εξαπλωθεί ο ιός, προστατεύοντας με αυτό τον τρόπο τις πιο ευάλωτες ομάδες, τους ηλικιωμένους και όσους είχαν και έχουν υφιστάμενα νοσήματα να μην εκτεθούν στον ιό.
Μπορεί σε πολλούς όλο αυτό να φάνηκε “χαζό” ή η καραντίνα να μην ήταν παρά μια “υπερβολή” αλλά ακόμα και αυτοί με τον τρόπο τους βοήθησαν την κοινωνία.
Μάθαμε την “ηθική” κατανάλωση
Ας μη γελιόμαστε, ζούμε σε μια υπερκαταναλωτική κοινωνία αφθονίας, μέσα στην οποία έχει κυριαρχήσει μια συνείδηση μαζικών αγορών. Μπορεί στη χώρα μας λόγω της μακροχρόνιας κρίσης από την οποία “ξεφύγαμε” μόλις πριν δύο χρόνια η κατάσταση να μην είναι ακόμα στο επίπεδο άλλων χωρών, όμως η κατανάλωση αυξάνεται καθημερινά.
Η εμφάνιση του ιού και οι περιορισμοί μετακινήσεων οδήγησαν τα περισσότερα καταστήματα λιανικής σε προσωρινό λουκέτο, μας εκπαίδευσε όμως και σαν καταναλωτές να ψωνίζουμε πιο συνετά.
Όπως έδειξε και η πρόσφατη έρευνα της Accenture, οι καταναλωτές έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν τις αγοραστικές τους συνήθειες. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές ανέφεραν ότι αγοράζουν περισσότερα προϊόντα προσωπικής υγιεινής και καθαρισμού, καθώς επίσης κονσερβοποιημένα και φρέσκα τρόφιμα συγκριτικά με δύο εβδομάδες νωρίτερα. Αντίθετα, οι καταναλωτές μείωσαν τις αγορές που αφορούσαν ηλεκτρονικά είδη, είδη μόδας και ομορφιάς.
Κυρίως όμως, τα στοιχεία της έρευνας καταδεικνύουν ότι πολλές από τις αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών είναι πιθανό να συνεχιστούν και μετά την πανδημία. Επιπλέον, η υπάρχουσα κατάσταση ωθεί τους καταναλωτές να αναλογιστούν τις επιπτώσεις των αγορών τους στην υγεία και το περιβάλλον.
Το κράτος υπάρχει και δουλεύει σωστά
Σε αντίθεση με ότι συνέβη σε άλλα κράτη, στην χώρα μας η πανδημία έφερε και σημαντικές εξελίξεις στην λειτουργία του κράτους.
Ακολουθώντας μια τακτική η οποία υμνήθηκε από ξένα μέσα αλλά και άλλα κράτη, η ηγεσία της χώρας έδωσε λόγο και υπόσταση στους επιστήμονες της και αποφάσισε να ακολουθήσει κατά γράμμα τις συμβουλές τους. Με την πρόταση τους η χώρα προχώρησε σε κλείσιμο σχολείων και καταστημάτων και περιόρισε άμεσα τις μετακινήσεις, κάτι που οδήγησε στον περιορισμό επίσης των κρουσμάτων και των θυμάτων.
Την ίδια στιγμή και μέσα σε χρόνο ρεκόρ, όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά για τα παγκόσμια δεδομένα, δημιουργήθηκε και λειτούργησε το ψηφιακό κράτος. Πολλές υπηρεσίες του δημοσίου από την πρώτη στιγμή απέκτησαν ψηφιακό πρόσωπο και ο πολίτης μπορεί πια να εκδώσει πιστοποιητικά και να έχει συναλλαγές με το δημόσιο με ψηφιακό τρόπο.
Επίσης, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα από την μέρα που έκλεισαν τα σχολεία, δημιουργήθηκαν ηλεκτρονικές τάξεις, με τους μαθητές να μπορούν απρόσκοπτα να συνεχίζουν τα μαθήματα τους, σε μια λειτουργία που δεν κατάφεραν να υλοποιήσουν κράτη που μέχρι τώρα θεωρούνταν πολύ πιο ανεπτυγμένα από το δικό μας.
Όλα κρέμονται σε μια κλωστή
Ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που πήραμε από την πανδημία είναι το γεγονός ότι παρά την εξελιγμένη κοινωνία στην οποία ζούμε, ειδικά στον δυτικό κόσμο, όλα μπορούν να γκρεμιστούν από ένα ιό. Ένα απ΄τα πιο μικρά “έμβια” πλάσματα” που υπάρχουν στον πλανήτη.
Ένας “μικρός ιός” οδήγησε στην κατάρρευση αεροπορικές εταιρείες, πίεσε σε αρνητικά πρόσημα την τιμή του πετρελαίου, μηδένισε τις παγκόσμιες μεταφορές, ανέβασε στα ύψη τις αποδόσεις των ομολόγων, έκανε επενδυτές και χρηματιστές να χάσουν τον ύπνο τους και σχεδόν “εκμηδένισε” την παγκόσμια βιομηχανία του τουρισμού.
Ταυτόχρονα θύμισε σε όλο τον κόσμο, πως παρά την τεχνολογική μας υπεροχή είμαστε “έρμαια” της δύναμης της φύσης.
Πολλά κεράσια σε πολλά καλάθια
Με την τουριστική περίοδο να περιμένει να ξεκινήσει μέσα στην αβεβαιότητα, έγινε παραπάνω από ορατό το μεγάλο πρόβλημα της χώρας μας σε σχέση με τον τουρισμό.
Η τουριστική μας βιομηχανία είναι μεγάλη και αποτελεί μεγάλο κομμάτι του ΑΕΠ της χώρας, όμως όλα αυτά τα χρόνια δεν κάναμε τίποτα να αναπτύξουμε και άλλες βιομηχανίες. Το κλείσιμο των συνόρων και η απώλεια της μισής και παραπάνω τουριστικής περιόδου, ανέδειξε την ανάγκη δημιουργίας και άλλων βιομηχανιών, οι οποίες θα αποτελέσουν με την σειρά τους σημαντικό μέρος του ΑΕΠ και με τη σειρά τους θα το αυξήσουν.
Ταυτόχρονα, συνειδητοποιήσαμε ότι θα πρέπει κάποια στιγμή να ξεκινήσει μια συζήτηση για την χάραξη νέας εθνικής πολιτικής, η οποία θα μας επιτρέψει να ανοίξουμε νέες αγορές και να δημιουργήσουμε νέες πηγές εσόδων.
Ήδη η χώρα μας έχει δείξει ότι έχει την δυνατότητα παραγωγής τεχνολογίας και πολλές νεοφυείς (αλλά και εδραιωμένες) επιχειρήσεις οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν τον άξονα δημιουργίας νέων παραγωγικών μοντέλων, τα οποία θα δημιουργήσουν νέα “καλάθια” τα οποία θα επιτρέψουν να μην χάνουμε όλα τα κεράσια μας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως αυτή που έζησε ο πλανήτης το προηγούμενο διάστημα και η οποία, ας μην ξεχνιόμαστε, δεν έχει τελειώσει ακόμα.
