Κομισιόν: Το σχέδιο Μάρσαλ της “πράσινης ανάκαμψης” στην Ευρώπη

Σύμφωνα με το προσχέδιο της "Πράσινης Συμφωνίας" που επεξεργάζεται η Κομισιόν και θα ανακοινωθεί επίσημα στις 27 Μαϊου, θα διατεθούν συνολικά 350 δις ευρώ σε επενδύσεις ετησίως για στοχευμένα προγράμματα.

Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην χρήση υδρογόνου, στην ανακαίνιση κτιρίων με νέα ενεργειακά χαρακτηριστικά, στην καθαρή κινητικότητα (clean mobility) και στην κυκλική οικονομία, επικεντρώνεται το προτεινόμενο σχέδιο για την "πράσινη ανάκαμψη" της Ευρώπης, βασικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Πράσινου Σχεδίου, που θα προτείνει η Κομισιόν στις 27 Μαϊου, σύμφωνα με έγγραφο εργασίας που διέρρευσε σήμερα σε Βελγικές εφημερίδες και έντυπα.

Στην συγκεκριμένη πρόταση σχεδίου προς τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. αναφέρεται ότι θα πρέπει να επενδυθούν 95 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε προγράμματα και δράσεις, τα οποία με την ενίσχυση πόρων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και άλλες (κοινοτικές και εθνικές ) πηγές χρηματοδότησης θα φθάσουν τα 350 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. 

Το προσχέδιο πρότασης της Κομισιόν

Το έγγραφο χωρίζεται σε διάφορα τμήματα - συμπεριλαμβανομένης της ανακαίνισης κτιρίων, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (με έμφαση στο υδρογόνου) και της καθαρής κινητικότητας - και δεν περιλαμβάνει μόνο τον τομέα της υγείας, ο οποίος εξετάζεται από τις αρμόδιες επιτροπές της Κομισιόν σε σχέση με τις επιπτώσεις της πανδημίας του νέου κορωνοϊού.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμάει ότι το τελικό σχέδιο που προετοιμάζει για να βοηθήσει την οικονομία της ΕΕ να ανακάμψει από την κρίση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού θα ενισχύσει με κεφάλαια τουλάχιστον 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ μέσα από ένα ευρύ πρόγραμμα τόνωσης και αναμένεται να παρουσιαστεί επισήμως την επόμενη εβδομάδα. Παράλληλα όμως η «Πράσινη Συμφωνία» θα προσφέρει την δυνατότητα στην Ευρώπη να τονώσει επιχειρηματικούς τομείς φιλικούς προς το περιβάλλον και δράσεις που θα συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος που αποτελούν απειλή για την ύπαρξη της Ευρώπης.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε στις 28 Απριλίου ότι θα θέσει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στο επίκεντρο του σχεδίου ανάκαμψης της Ε.Ε. από τις επιπτώσεις του κορωνοϊού, επαναλαμβάνοντας παρόμοιες δηλώσεις της Γερμανίδας Καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ που είχαν γίνει στις αρχές Μαρτίου.

Ο εκπρόσωπος Τύπου του γραφείου της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ερικ Μαμέρ δεν αρνήθηκε αμέσως την αυθεντικότητα του εγγράφου, δηλώνοντας πως «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν σχολιάζει συνήθως σχέδια» και οι αναγνώστες του θα πρέπει να «επιδείξουν προσοχή» καθώς η διαδικασία διαολόγου είναι ακόμα σε εξέλιξη. 

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες

Αν και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν αποδειχθεί πιο ανθεκτικές από τα ορυκτά καύσιμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν επηρεαστεί σοβαρά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν η αγορά της ηλιακής ενέργειεας όπως και η αγορά της αιολικής ενέργειας να αναμένεται να συρρικνωθούν κατά 20%-33% φέτος παρά τον αρχικό σχεδιασμό για την περαιτέρω ανάπτυξη τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, το σχέδιο ανάκαμψης προτείνει να επικεντρωθεί η Ε.Ε. παράλληλα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο, λέγοντας ότι και τα δύο είναι απαραίτητα για την προσπάθεια ισχυρής μείωσης της εξάρτητης από τα ορυκτά καύσιμα.

«Χωρίς συνεχή ανάπτυξη της αγοράς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δεν υπάρχει μέλλον για καθαρό υδρογόνο στην Ευρώπη, ενώ η αειφόρος τεχνολογία υδρογόνου μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην αποκαμίσωση της οικονομίας», αναφέρει χαρακτηριστικά το έγγραφο.

Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές, βασικές πτυχές του σχεδίου ανάκαμψης περιλαμβάνουν:

  • Πρόγραμμα διαγωνισμών της ΕΕ για έργα ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας αξίας 15 GW σε διάστημα 2 ετών, με συνολική επένδυση κεφαλαίου 25 δισεκατομμυρίων ευρώ.
  • Υποστήριξη εθνικών συστημάτων με 10 δισεκατομμύρια ευρώ για δύο χρόνια, χρησιμοποιώντας συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).

Όσον αφορά στο καθαρό υδρογόνο, η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει άμεσα τα εξής:

  • Διπλασιασμό του ποσού της χρηματοδότησης για έρευνα και καινοτομία καθαρού υδρογόνου, που ανέρχεται σήμερα σε 650 εκατομμύρια ευρώ.
  • Επιπρόσθετα κεφάλαια  10 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα επόμενα 10 χρόνια - που περιλαμβάνουν συγχρηματοδότηση - για «ουσιαστική μείωση των κινδύνων» μεγάλων και πολύπλοκων έργων όπως το υδρογόνο. 

Προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή καθαρού υδρογόνου, η Επιτροπή σκοπεύει επίσης να ξεκινήσει «δέσμευση 1 εκατομμυρίου τόνου καθαρού υδρογόνου». Αυτό θα περιλαμβάνει ένα πιλοτικό σχέδιο «συμβάσεων άνθρακα για διαφορά (CCfD)» που στοχεύει στην υποστήριξη της παραγωγής καθαρού υδρογόνου. Το σχέδιο είναι «παρόμοιο με τα συστήματα υποβολής προσφορών για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας» και «θα μπορούσε να πληρώσει τη διαφορά μεταξύ της τιμής απεργίας CO2 και της πραγματικής τιμής του CO2 στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της Ε.Ε. (ETS)» προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα κόστους μεταξύ συμβατικού και αποκανονισμένου υδρογόνου» αναφέρεται στο προσχέδιο της Κομισιόν.

Επίσης, θα δημιουργηθεί ένα ταμείο με κεφάλαια ύψους 10 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, το οποίο θα διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), για τη χορήγηση δανείων για υποδομές υδρογόνου στις χώρες-μέλη της Ε.Ε.

Προγράμματα ανακαινίσεων κτιρίων 

Το πρόγραμμα «εκτατεμένης ανακαίνισης κτιρίων» της ΕΕ έχει ήδη ανακοινωθεί ότι θα πρέπει να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο και μετά την αναθεώρηση των σχεδίων εξαιτίας της πανδημίας η Κομισιόν εκτιμάει ότι θα πρέπει να στοχεύσει στον τριπλασιασμό του τρέχοντα ρυθμού ανακαίνισης (περίπου στο 1% των επίσημων κτιρίων). Με το σχέδιο ανάκαμψης, η Επιτροπή θέλει τώρα να επιτύχει πλέον «ταχύτερη, βαθύτερη και ουσιαστικότερη ανακαίνιση» των κτιρίων, επισημαίνοντας ότι «είναι απαραίτητο για μια καθαρή ουδέτερη κλιματικά Ε.Ε. και μια σαφή επικερδής και ωφέλιμη επενδυτική προτεραιότητα για μια πράσινη, ψηφιακή και δίκαιη ανάκαμψη» όλων των χωρών.

Όσον αφορά στο ζήτημα της χρηματοδότησης, η Επιτροπή σχεδιάζει να εγκαινιάσει μια «Ευρωπαϊκή χρηματοδοτική διευκόλυνση ανακαίνισης», που θα χρηματοδοτηθεί  προσωρινά με 91 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως και σε συννδυασμό  με άλλες πηγές χρηματοδότησης και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) θα φτάσει τα 350 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις ετησίως.

Προτεραιότητα -κατά την πρόταση της Κομισιόν- θα δοθεί στα κτίρια του δημόσιου τομέα, ιδίως σε νοσοκομεία και σχολεία, καθώς και σε κοινωνικές κατοικίες και σε άλλες μορφές κατοικιών για πολίτες χαμηλού εισοδήματος και ευπαθείες κοινωνικές ομάδες.

Για ιδιωτικά κτίρια κατοικιών, το πρόγραμμα ανακαίνισης θα υποστηρίξει την προμήθεια πράσινων υποθηκών, με στόχο την κινητοποίηση επενδύσεων 50 δισεκατομμυρίων ευρώ για την «ανάπτυξη ενός ελκυστικού προϊόντος χρηματοδότησης μαζικής αγοράς για ανακαίνιση». Επιπλέον, για την περαιτέρω υποστήριξη του σχεδίου ανακαινίσεων, η Επιτροπή σκοπεύει επίσης να αναθεωρήσει τους σχετικούς κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις ως τις αρχές του 2021, προκειμένου να «παράσχει ένα πλαίσιο που να επιτρέπει στις δημόσιες αρχές κάθε χώρας να υποστηρίζουν την ανακαίνιση υψηλής ποιότητας» σε ιδιωτικά και δημόσια κτίρια που δεν ανταποκρίνονται στα σύγχρονα ενεργειακά πρότυπα και δεν είναι κατασκευασμένα με φιλικά προς το περιβάλλον υλικά.

Πράσινες μεταφορές και καθαρή ενέργεια κίνησης

Στον τομέα της καθαρής κινητικότητας το προσχέδιο της Κομισιόν προτείνει δυο βασικές δράσεις στις χώρες-μέλη. Για την αυτοκινητοβιομηχανία, στο σχέδιο αναφέρεται χαρακτηριστικά:

  • Μια πανευρωπαϊκή διευκόλυνση αγορών για καθαρά οχήματα, η οποία μειώνει τις εκπομπές CO2 και ρύπων σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ, με αρχικό κονδύλιο επενδύσεων ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα επόμενα δύο χρόνια.
  • Ένα καθαρό ταμείο επενδύσεων στην αυτοκινητοβιομηχανία για να επιταχύνει τις επενδύσεις σε μηχανοκίνητα τρένα, με αρχικό κονδύλιο επενδύσεων ύψους 40-60 δισεκατομμυρίων ευρώ.
  • Διπλασιασμός των επενδύσεων της ΕΕ σε υποδομές επαναφόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, με στόχο την επίτευξη 2 εκατομμυρίων δημόσιων σταθμών φόρτισης και εναλλακτικού ανεφοδιασμού ως το 2025 (2021-2025).

Ειδικότερα για τις σιδηροδρομικές μεταφορές και τα δίκτυα, στο σχέδιο αναφέρεται μεταξύ άλλων:

  • Ένα πακέτο αναγέννησης σιδηροδρομικών επενδύσεων, εστιάζοντας σε βασικές διαδρόμες όπου οι επιβάτες και τα εμπορεύματα μπορούν να στραφούν προς το σιδηρόδρομο, με αρχικό κονδύλιο επενδύσεων ύψους 40 δισεκατομμυρίων ευρώ.
  • Οικονομική υποστήριξη για τη μετάβαση του τροχαίου υλικού και επανέφερε τις υπηρεσίες νυχτερινών τρένων στην Ευρώπη (με κεφάλαια που θα διαμορφωθούν στην τελική φάση της λήψης αποφάσεων.  

Τέλος, το προσχέδιο ανάκαμψης προβλέπει μεγαλύτερη χρηματοδότηση για προγράμματα αστικής κινητικότητας, όπως ποδηλατικές υποδομές, που θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο των περιφερειακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων της Ε.Ε.