Σε μια ιστορική συμφωνία κατέληξαν τα ξημερώματα οι υπουργοί Οικονομικών των χωρών της ευρωζώνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προβλέπει ένα σχέδιο -μαμούθ για την αντιμετώπιση των οικονομικών και ανθρωπιστικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού στην Ευρώπη συνολικής αξίας σχεδόν 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ!
Ο «πυρήνας» της συμφωνίας και όχι του προγράμματος, όπως δήλωσε και ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο μετά την λήξη της μαραθώνιας τηλε-συνεδρίασης, που έληξε τις πρώτες πρωϊνές ώρες, είναι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής στήριξης, στο οποίο θα διατεθούν άμεσα 540 δισεκατομμύρια ευρώ στις χώρες που έχουν πληγεί από την πανδημία, ενώ θα ακολουθήσει ένα ταμείο στήριξης με επιπλέον πιστώσεις που «θα θωρακίσει τον οικονομικό και κοινωνικό μας ιστό, καθώς βυθιζόμαστε σε ύφεση» και θα ανεβάσουν το συνολικό ποσό σχεδόν στο 1 τρισεκατομμύριο ευρώ .
Τα τρία βασικά προγράμματα που συμφώνησαν να προτείνουν οι υπουργοί Οικονομικών στους ηγέτες των χωρών τους για τελική έγκριση περιλαμβάνουν:
- ένα σχέδιο δανείων 100 δισ. ευρώ για επιδόματα ανεργίας,
- πιστώσεις 200 δισ. ευρώ σε δάνεια για μικρότερες επιχειρήσεις, και
- πρόσβαση σε δάνεια 240 δισ. ευρώ για χώρες της ζώνης του ευρώ, ώστε να αντληθούν από το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Μάριο Σεντένο, θα υπάρξει ένα σχέδιο με τρία, διαφορετικά, «δίχτυα ασφαλείας» ή βασικούς «πυλώνες».
Τα 3 μέρη του σχεδίου της συμφωνίας
Το πρώτο «δίχτυ ασφαλείας» αφορά τους εργαζομένους και περιλαμβάνει «τη δημιουργία ενός προσωρινού ευρωπαϊκού μέσου για τη στήριξη των εθνικών δικτύων ασφαλείας σε αυτήν την κρίση – αυτό που η Κομισιόν αποκαλεί “SURE”. Αυτό θα συγκεντρώσει τη συλλογική οικονομική μας δύναμη σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, για να διοχετεύσει έως και 100 δισεκατομμύρια ευρώ στα εθνικά συστήματα που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες πιέσεις. Αυτό τώρα θα προωθηθεί και θα συντονιστεί με ακρίβεια στη νομοθετική διαδικασία».
Το δεύτερο «δίχτυ ασφαλείας» αφορά στις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, ιδίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σε ολόκληρο τον κόσμο, τα ταξίδια έχουν περιοριστεί, η καθημερινή ζωή έχει τεθεί σε αναμονή και οι εργαζόμενοι έχουν μείνει στο σπίτι. Αυτό μπορεί να σταματήσει τη μετάδοση του ιού, αλλά επίσης σταματά τη μετάδοση πολλών αγαθών και υπηρεσιών. Από την αρχή, δημιουργούμε εθνικά συστήματα για να παράσχουμε στις βιώσιμες επιχειρήσεις, τη ρευστότητα που χρειάζονται για να αντεπεξέλθουν σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο. Ωστόσο, ορισμένα εθνικά συστήματα είναι πιο προηγμένα από άλλα και υποστηρίζονται από μεγαλύτερη οικονομική ισχύ. Η ενιαία αγορά μας χρειάζεται ίσους όρους ανταγωνισμού και οι ηγέτες μας ζήτησαν να δούμε πώς θα κλιμακώσουμε τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Γι’ αυτό, χαιρετίσαμε την πρωτοβουλία της ΕΤΕπ να δημιουργήσει μια πανευρωπαϊκή ασπίδα η οποία θα έχει ως στόχο να εγγυηθεί δάνεια ύψους 200 δισ. ευρώ με επίκεντρο τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Και πάλι, αυτό το σύστημα βασίζεται στη συλλογική οικονομική μας ισχύ σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Επειδή είμαστε πιο δυνατοί μαζί. Αυτό είναι το δίχτυ ασφαλείας για τις επιχειρήσεις».
Τέλος, το τρίτο «δίχτυ ασφαλείας» αφορά στα κράτη-μέλη, όπως εξήγησε ο πρόεδρος του Eurogroup, προσθέτοντας: « Συμφωνήσαμε να θεσπίσουμε το πρόγραμμα “Υποστήριξης Πανδημικών Κρίσεων” το οποίο θα μπορεί να είναι ένα ποσό ίσο με το 2% του ΑΕΠ των κρατών μελών. Το ποσό αυτό πλησιάζει συνολικά τα 240 δισ. ευρώ. Πρόκειται για σημαντική διασφάλιση για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ σε αυτούς τους καιρούς κρίσης. Θα διατίθεται σε όλα τα μέλη του ESM , με τυποποιημένους όρους, βάσει εκ των προτέρων αξιολόγησης από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Κάθε χώρα της ζώνης του ευρώ που ζητά τη στήριξη αυτή εξακολουθεί να υπόκειται στα πλαίσια οικονομικού και δημοσιονομικού συντονισμού και εποπτείας της Ε.Ε. Η μόνη προϋπόθεση για πρόσβαση στο πιστωτικό όριο θα είναι ότι η χώρα θα δεσμευθεί να χρησιμοποιήσει αυτά τα κονδύλια για να στηρίξει την εγχώρια χρηματοδότηση της άμεσης και έμμεσης υγειονομικής περίθαλψης, τη θεραπεία και τα έξοδα πρόληψης λόγω του COVID- 19».
Μάλιστα, κατά την ερμηνεία της συμφωνίας από τον Μάριο Σεντένο προκύπτει ότι «κάθε κράτος μέλος της ευρωζώνης που επηρεάζεται από την κρίση του κορωνοϊού θα πρέπει να είναι σε θέση να προσδιορίζει τις δαπάνες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την υγειονομική περίθαλψη, τη θεραπεία και την πρόληψη, οι οποίες θα ανέρχονται στο 2% του ΑΕΠ της χώρας».
Η ικανοποίηση (και η ανακούφιση) του Σεντένο
Ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο δεν έκρυψε την ικανοποίησή του για την τελική συμφωνία και την αποφυγή ενός καταστροφικού για την Ευρώπη αδιεξόδου κατά την διάρκεια μιας παγκόσμιας κρίσης πρωτοφανούς έκτασης για την σύγχρονη ιστορία. Γι’ αυτό δεν δίστασε να ευχαριστήσει όλους τους υπουργούς για την συμβολή τους στην επίτευξη της τελικής συμφωνίας αλλά και να απευνθυνθεί στους απλούς πολίτες της Ε.Ε.: «Σήμερα απαντήσαμε στην έκκληση των πολιτών μας για μια Ευρώπη που προστατεύει. Χρειάστηκαν συνολικά δεκαέξι ώρες συναντήσεων, και πολύ περισσότερες σε προετοιμασίες, για να απαντήσουμε σε αυτήν την κλήση – αλλά το κάναμε».
Κατά την προσωπική του εκτίμηση η συμφωνία σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην ευρωπαϊκή ιστορία και δεν είναι απλώς ένα περίπλοκο οικονομικό πλάνο διάσωσης των οικονομιών της ευρωζώνης.
«Αυτό το σχέδιο έκτακτης ανάγκης θα θωρακίσει τον οικονομικό και κοινωνικό μας ιστό, καθώς βυθιζόμαστε σε ύφεση. Όταν αρθεί η κρίση στον τομέα της υγείας, θα πρέπει να παρακινήσουμε την οικονομική ανάκαμψη. Είναι επιτακτική ανάγκη να αναπτυχθούμε μαζί, και όχι χωριστά, και να προστατεύσουμε την εσωτερική αγορά με αυτόν τον τρόπο» δήλωσε με ικανοποίηση ο πρόεδρος του Eurogroup και κατέληξε: «Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ότι ανταποκριθήκαμε στην πρόκληση – οι πολίτες μας δεν περιμένουν και δεν αξίζουν τίποτα άλλο. »
Αν και το ποσό των 540 δισεκατομμυρίων ευρώ, μαζί με τα εθνικά προγράμματα τόνωσης της οικονομίας κάθε χώρας, είναι ένα τεράστιο ποσό, αυτό δεν σημαίνει πως είναι σίγουρο το επιτυχημένο αποτέλεσμα του σχεδίου καθώς η πανδημία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί αν το συγκεκριμένο ποσό θα είναι αρκετό για να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες να αντέξουν τις επιπτώσεις της κρίσης στον τομέα της υγείας, να αποφύγουν μια περίοδο βαθιάς ύφεσης και να επιτύχουν ένα ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης.
Συμφωνία…μαμούθ με πολλούς αστερίσκους
Το τελικό σχέδιο είναι μεν ιστορικό από οικονομικής πλευράς αλλά από πολιτικής πλευράς ενδέχεται να χαρακτηριστεί αμφιλεγόμενο, ιδιαίτερα για τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο σκληρά από ανθρωπιστικής πλευράς από την πανδημία.
Για παράδειγμα, ο Πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε τάχθηκε με πάθος υπέρ της κοινής έκδοσης ομολόγων, απαίτησε ευκολότερη πρόσβαση στο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης για να στηρίξει την ανάκαμψη της χώρας του και απείλησε εμμέσως με μονομερείς ενέργειες αλλά τελικά δεν κατάφερε να συμπεριληφθεί στο κείμενο της τελικής συμφωνίας τίποτα από τα δυο. Με δεδομένο πως το αντιευρωπαϊκό συναίσθημα αυξάνεται στην χώρα του, όπως και στην Ισπανία (δηλ. την 3η και 4η μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε.) όσο αυξάνονται οι κοινωνικές επιπτώσεις από τον κορωνοϊό, η οργή και η απελπισία από τους χιλιάδες θανάτους έχουν πυροδοτήσει στους πολίτες την αίσθηση ότι η Ευρώπη δεν τους βοηθάει στις πιο κρίσιμες στιγμές, στις ώρες δηλαδή που χρειάζονται περισσότερο τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την αλληλεγγύη των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όμως, ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την οικονομία και πρώην Ιταλός πρωθυπουργός, Πάολο Τζεντιλόνι, ο οποίος έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ της δημιουργίας ενός ειδικού ταμείου για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού και των κοινών ομολόγων (είτε λέγονται ευρω-ομόλογα, είτε κορωνο-ομόλογα)εξέφρασε την αισιοδοξία του πως τα μέτρα που έλαβε μετά από δυο μαραθώνιες συνεδριάσεις το Eurogroup δεν ήταν η… τελευταία λέξη στη συλλογική οικονομική απάντηση της Ευρώπης στην σημερινή κρίση.
Κατά την άποψή του το ταμείο, που αναφέρθηκε αόριστα στο τέλος των συμπερασμάτων των τηλε-διάσκεψης των υπουργών οικονομίας της ευρωζώνης ως «ταμείο ανάκαμψης», θα συζητηθεί περαιτέρω από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης την επόμενη εβδομάδα και εκεί μπορεί να ληφθούν ακόμα περισσότερα μέτρα, με μεγαλύτερο οικονομικό αντίκτυπο.
Δεν είναι άλλωστε τυχαία οι δήλωσή τους στους ξένους δημοσιογράφους: «Δεν είναι το τέλος του δρόμου. Χιλιάδες Ευρωπαίοι πολίτες εξακολουθούν να αγωνίζονται για τη ζωή τους…».
