Σε ειδική επετειακή έκθεση για τα 90 χρόνια από την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα, που διοργανώνει η ΕΥΔΑΠ στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», μέχρι τις 29 Μαρτίου 2020, παρουσιάζεται το ιστορικό έργο του πρώτου σύγχρονου ταμιευτήρα της Αθήνας, με τον εμβληματικό χαρακτήρα και την τεράστια σημασία για την εξέλιξη της ελληνικής πρωτεύουσας.
Το Φράγμα του Μαραθώνα υπήρξε ένα μεγάλο έργο υποδομής για την Ελλάδα του περασμένου αιώνα, με πολλές μηχανικές δυσκολίες και τεχνολογικές προκλήσεις, για τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν πρωτοποριακές τεχνικές και καινοτόμες λύσεις για την εποχή του. Αν και η αρχική ιδέα αναφέρεται σε εφημερίδες του 1900, το φράγμα κατασκευάστηκε τελικά την περίοδο 1926-1929, μετά από αλλεπάλληλες προσπάθειες. Μάλιστα, τα πρώτα σχέδια έγιναν το 1918 αλλά η κατασκευή του φράγματος ακυρώθηκε προκειμένου να διεξαχθεί δημόσιος διαγωνισμός.
Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους και κυρίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Αθήνα αντιμετώπιζε έντονα προβλήματα λειψυδρίας, όπως και κατά την Αρχαιότητα. Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας επέτεινε τα προβλήματα καθώς το Αδριάνειο Υδραγωγείο, που είχε κατασκευαστεί το 134 μ.Χ. από τους Ρωμαίους και είχε εγκαταλειφθεί επί τουρκοκρατίας, παρά τις επισκευές και την ενίσχυση του, δεν μπορούσε να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες της νέας πρωτεύουσας για καθαρό πόσιμο νερό.
Το πρόβλημα είχε γίνει τόσο έντονο ώστε ακόμα και οι 55 δημοτικές βρύσες που υπήρχαν στην Αθήνα, συνεισέφεραν ελάχιστα στις καθημερινές ανάγκες της κατανάλωσης νερού, ενώ η κατασκευή άλλων μικρών υδραγωγείων δεν είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Για αυτό εμφανίστηκαν άλλωστε οι επαγγελματίες που μετέφεραν και πουλούσαν νερό στην Αθήνα από τις πηγές γειτονικών «χωριών» εκείνη, όπως της Κηφισιάς και του Αμαρουσίου, γνωστοί και ως «νερουλάδες».
Η θεμελίωση του έργου
Τελικά το 1923 το έργο για την δημιουργία του φράγματος εγκρίθηκε από την ελληνική κυβέρνηση και κατόπιν διαγωνισμού την υλοποίησή του ανέλαβε η αμερικανική εταιρεία Ούλεν, η οποία και υπέγραψε σύμβαση με το ελληνικό δημόσιο και την Τράπεζα των Αθηνών στις 22 Δεκεμβρίου 1924. Σύμφωνα, με έγγραφα του ιστορικού αρχείου της ΕΥΔΑΠ, η ανάθεση περιλαμβάνει την κατασκευή του φράγματος, μιας τεχνητής λίμνης (γνωστή στο ευρύ κοινό και ως «Λίμνη του Μαραθώνα»), ενός αγωγό υδροδότησης μήκους 21.500 μέτρων καθώς και του αντλιοστασίου του φράγματος.
Η Βουλή των Ελλήνων εγκρίνει το μεγαλόπνοο έργο, για το οποίο προβλέπεται και η ίδρυση της Ελληνικής Εταιρείας Ύδρευσης (ΕΕΥ), για την επίβλεψη της κατασκευής του έργου καθώς και την διαχείριση της παροχής ύδρευσης για την Αθήνα και άλλες πόλεις του νομού Αττικής.
Τα θεμέλια του νεόδμητου φράγματος εγκαινίασε τον Οκτώβριο του 1926 ο τότε πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης, παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου, ενός από τους πλέον ένθερμους πολιτικούς υποστηρικτές της κατασκευής του.
Το 1929 γέμισε ο ταμιευτήρας άρχισε να γεμίζει και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν πλήρως τον Μάιο του 1931, ενώ από το 1927 η σήραγγα Μπογιατίου μετέφερε νερό (σχεδόν 500 γαλόνια νερό/δευτερόλεπτο) από τον Μαραθώνα στις υδρευτικές εγκαταστάσεις του Γαλατσίου, όπου δημιουργήθηκαν τα διυλιστήρια νερού στο κτήμα «Ευμορφοκλησιάς», με τις πιο σύγχρονες – για την εποχή – εγκαταστάσεις στην Ευρώπη.
«Τοιαύτες εγκαταστάσεις διυλίσματος του συστήματος των διυλιστηρίων της Ευμορφοκλησιάς δεν υπάρχουν εις καμμίαν ευρωπαικήν πόλιν. Τώρα μόλις εισάγεται το σύστημα αυτό εις μερικάς πόλεις της Γερμανίας. Ακόμη και τα περίφημα διυλιστήρια της Αλεξανδρείας υστερούν κατά πολύ του συστήματος της Ελληνικής Εταιρείας Υδάτων» όπως έγραφαν οι εφημερίδες το 1932.
Mε την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα το 1929, την κατασκευή της σήραγγας Μπογιατίου το 1926 και την κατασκευή των διυλιστηρίων νερού στο Γαλάτσι η ΕΕΥ, που μετεξελίχθηκε το 1980 (με τον Νόμο 1068/1980) σε ΕΥΔΑΠ, συνέβαλε στην κάλυψη των υδρευτικών αναγκών της πρωτεύουσας και την εξάλειψη της λειψυδρίας.
Τα Εκθέματα
Η έκθεση περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό (σε έντυπη και ψηφιακή παρουσίαση), αρχιτεκτονικά σχέδια και χάρτες (σε έντυπη και ψηφιακή μορφή), έγγραφα και άλλα τεκμήρια (συμβάσεις, επιστολές, κ.α.) καθώς και αντικείμενα, που χρησιμοποιήθηκαν για δεκαετίες, όπως εργαλεία χρήσης της κατασκευής και της καθημερινής ζωής του φράγματος του Μαραθώνα στα τέλη της δεκαετίας 1920.
Ιδιαίτερη θέση στην συγκεκριμένη έκθεση έχει η τρισδιάστατη αναπαράσταση της κατασκευής του Φράγματος του Μαραθώνα, η οποία δίνει με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας μια ολοκληρωμένη εικόνα του έργου στους επισκέπτες. Μεγάλη ιστορική αξία για την έκθεση, που βασίζεται σε στοιχεία του τεκμηριωμένου υλικού του Ιστορικού Αρχείου της ΕΥΔΑΠ, έχει και η κινηματογραφική ταινία μικρού μήκους της εποχής με πλάνα (γυρισμένα με την τεχνική του βωβού κινηματογράφου) από τις φάσεις του εργοταξίου του Φράγματος του Μαραθώνα. Μια ταινία που δείχνει την τιτάνια προσπάθεια για την ολοκλήρωσή του και το εμβληματικό μέγεθος του έργου ακόμα και για σημερινά δεδομένα.
Η Έκθεση για την ιστορία του Φράγματος του Μαραθώνα, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254, Ταύρος), είναι δωρεάν για το κοινό και θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό ως τις 29 Μαρτίου 2020.
Περισσότερες πληροφορίες στα Social Media και στο site της ΕΥΔΑΠ
