Λίγο καιρό πριν είχα σχολιάσει την ομιλία του κ. Πιερρακάκη, Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, στην Βουλή των Ελλήνων στις 21/07/2019, λέγοντας ότι το σημαντικότερο σημείο ήταν η έμφαση που έδωσε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας. Ειδικότερα εκθείασα την πρότασή του για την δημιουργία μιας Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού, ως μπούσουλα για την σωστή υλοποίηση ψηφιακών εφαρμογών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν, επιτέλους, μια ώριμη τεχνολογική υποδομή.
Φυσικά, η εκπόνηση μιας τέτοιας μελέτης μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε σωστά και προσεκτικά με γνώμονα το μέλλον. Αποτελεί όμως επίσης μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να:
- Καταγράψουμε την τρέχουσα κατάσταση.
- Να επωφεληθούμε από οτιδήποτε υπάρχει ήδη, είναι ποιοτικό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
- Να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος και να μην τα επαναλάβουμε.
- Και τέλος να εμπλέξουμε, στον βαθμό του εφικτού, τον πολίτη που σε τελική ανάλυση θα αποτελέσει τον τελικό χρήστη (όπως λέμε στην πληροφορική) των υπηρεσιών της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Μετά την ομιλία του Ιουλίου είδαμε επίσης κινήσεις στελέχωσης μιας επιτροπής Ελλήνων και ξένων εμπειρογνώμων με “προϋπηρεσία” σε θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού (όπως π.χ. συνέβη με τον κ. Toomas Hendrik Ilves, πρώην πρόεδρο της Εσθονίας).
Όσο ευχάριστο κι αν είναι που ο κ. Ilves δέχθηκε να προσφέρει την εμπειρία του αφιλοκερδώς, συνεχίζω να αναρωτιέμαι αν υπάρχει εγχώριο δυναμικό, έξω από τις κυβερνητικές τάξεις, που θα μπορούσε και θα ήθελε να συνεισφέρει γνώση στην οργάνωση και τον σχεδιασμό της Βίβλου του Ψηφιακού Μετασχηματισμού.
Δημόσια διαβούλευση express
Το ζήτημα της δημιουργίας της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού της χώρας τέθηκε όντως σε δημόσια διαβούλευση στις 30/07/2019 για να ολοκληρωθεί με συνοπτικές διαδικασίες μόλις 3 ημέρες μετά, στις 02/08/2019. Το τελικό κείμενο είναι το εξής:
“Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού επικαιροποιεί και αντικαθιστά την Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική. Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού εκδίδεται και δημοσιεύεται με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και περιλαμβάνει τις βασικές αρχές, το πλαίσιο και τις κατευθύνσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δημόσιας Διοίκησης, καθορίζει τις ειδικότερες αρχές που διέπουν κάθε οριζόντια ή τομεακή πρωτοβουλία προς τον σκοπό αυτό και ενσωματώνει την καταγραφή όλων των σχετικών διαδικασιών και δράσεων με μετρήσιμους στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα ανά τρίμηνο. Είναι δεσμευτική για όλους τους φορείς του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τους οποίους αφορά.
Εφόσον κρίνεται αναγκαίο, η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού μπορεί να αναπροσαρμόζεται κάθε πέντε χρόνια από την έκδοση της, με απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης.”
Το κείμενο σαν κείμενο, σε μια πρώτη ανάγνωση παρουσιάζει απλά την πρόθεση η μέχρι σήμερα Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική να μετατραπεί σε “Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού”. Επαναπροσδιορίζει επίσης τους τομείς ευθύνης και δίνει συγκεκριμένες αρμοδιότητες στον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ρόλο για τον οποίο ούτως ή άλλως ο κ. Πιερρακάκης είχε προαναγγείλει στην ομιλία του στην Βουλή στις 21/07/2019 την πρόθεση της κυβέρνησης να ενδυναμώσει.
Τα προβλήματα
Για ακόμη μια φορά, η ελληνική κυβέρνηση δείχνει να ξεκινάει σχεδιασμό χωρίς να έχει προηγουμένως προχωρήσει σε καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης. Δεν διαφαίνεται να έχει γίνει ανάλυση των δυνάμεων – αδυναμιών – ευκαιριών – απειλών (SWOT analysis).
Στο κείμενο της διαβούλευσης διαβάζουμε ότι “Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού επικαιροποιεί και αντικαθιστά την Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική”. Από αυτό αντιλαμβανόμαστε ότι η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού μάλλον δεν θα λάβει υπόψη της τις συναφείς προγενέστερες υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (π.χ. 4ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοικτή Διακυβέρνηση το οποίο περιλαμβάνει σχεδιασμό έως και το 2021).
Τέλος, δεν προκύπτει από πουθενά ότι έχει γίνει μια ευρύτερη μελέτη σε καλές πρακτικές, στον σχεδιασμό ψηφιακών λύσεων που προορίζονται για ηλεκτρονική διακυβέρνηση και ήδη υιοθετούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (για παράδειγμα η επένδυση σε λογισμικό ανοικτού κώδικα, η έμφαση στις ευέλικτες μεθοδολογίες ανάπτυξης ή η οργανωμένη και προσεκτική χρήση και διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των ευρωπαίων πολιτών).
Μια χαμένη (;) ευκαιρία
Η γνώμη μου είναι ότι η πλατφόρμα των δημόσιων διαβουλεύσεων ποτέ δεν προβλήθηκε και δεν αξιοποιήθηκε όπως θα μπορούσε. Σε μια εποχή που κολοσσιαία λογισμικά (όπως ο Apache Web Server, το λειτουργικό σύστημα Redhat Linux ή η πλατφόρμα διαχείρισης περιεχομένου WordPress) δουλεύονται και εξελίσσονται συνεργατικά από δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες που προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο τους παγκοσμίως, θα περίμενε κανείς μια δυναμική ανοικτή πρόσκληση στο εγχώριο δυναμικό για την συμμετοχή στην διαμόρφωση της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού.
Καλή η επιτροπή εμπειρογνώμων αλλά και η δυναμική της ευφυΐας του πλήθους έχει αποδειχθεί μια ανεπανάληπτη πρακτική.
