Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας: Πώς καθιερώθηκε η ημέρα που καταρρίπτει τα στερεότυπα

Από το 1948 μέχρι το 1990 η ομοφυλοφιλία ήταν καταχωρημένη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στα ψυχικά νοσήματα, κάτι που άλλαξε στις 17 Μαΐου του 1990.

Η 17η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η Διεθνής Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, της Τρανσφοβίας και της Αμφιφοβίας.

Αρχικά, η 17η Μαΐου έγινε γνωστή και με την ονομασία IDAHO (International Day Against Homophobia), δηλαδή Διεθνής Ημέρα κατά της Ομοφοβίας. Ωστόσο, στη συνέχεια «επεκτάθηκε» και κατά της αμφιφοβίας και της τρανσφοβίας, αφού με την πάροδο του χρόνου άρχισε να επεκτείνεται ο διάλογος πάνω σε ζητήματα φύλου.

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, Αμφιφοβίας και Τρανσφοβίας καθιερώθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2006 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με συντριπτική πλειοψηφία, καθώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνώρισε το συμβολισμό της συγκεκριμένης ημέρας. Έτσι, με ψήφισμά του κάλεσε τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλάβουν δράσεις για την εξάλειψη των διακρίσεων λόγω ομοερωτικού προσανατολισμού.

Γιατί επιλέχθηκε η 17η Μαΐου;

Από το 2006 έως και σήμερα, κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, Αμφιφοβίας και Τρανσφοβίας. Ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε η συγκεκριμένη ημέρα δεν είναι τυχαίος, αλλά συγκεκριμένος και πολύ σημαντικός. Συγκεκριμένα, από το 1948 μέχρι το 1990 η ομοφυλοφιλία ήταν καταχωρημένη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στα ψυχικά νοσήματα, κάτι που άλλαξε στις 17 Μαΐου του 1990. Στη γενική συνέλευσή του στις 17 Μαΐου 1990 ο ΠΟΥ με ψήφισμά του τόνισε ότι «η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί ψυχική νόσο, διαταραχή, ή ανωμαλία».

Και έτσι, έγινε ένα από τα μεγαλύτερα βήματα προς την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ατόμων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας παγκοσμίως, αλλά και της εξάλειψης των προκαταλήψεων απέναντί τους.

Τι εστί ομοφοβία, αμφιφοβία και τρανσφοβία;

Η ομοφοβία (ή ομοφυλοφοβία ή ομοερωτοφοβία) είναι η αποστροφή ή οι διακρίσεις με αφετηρία τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή γενικότερα σε βάρος των LGBTQI+ ατόμων. Ο όρος, που αποτελεί αντιδάνειο της αγγλικής Homophobia, χρησιμοποιήθηκε αρχικά από το 1969 από τον αμερικανό κλινικό ψυχολόγο George Weinberg και στη συνέχεια έγινε ευρύτερα γνωστός με το βιβλίο του Society and the Healthy Homosexual, που κυκλοφόρησε το 1971. Ως ευρύτερη έννοια αφορά το σύνολο των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και όχι απαραίτητα αποκλειστικά τα ομοφυλόφιλα άτομα.

Ωστόσο, υπάρχουν και πιο συγκεκριμένοι όροι, όπως η τρανσφοβία. Η τρανσφοβία είναι το φάσμα των αρνητικών αντιλήψεων, συναισθημάτων ή ενεργειών προς τους τρανς ή τρανσεξουαλικούς ανθρώπους ή προς την τρανσεξουαλικότητα. Μπορεί να είναι συναισθηματική απόκρουση, φόβος, βία, θυμός ή δυσφορία που αισθάνεται ή εκφράζεται σε άτομα που δεν συμμορφώνονται με τις κοινωνικές προσδοκίες περί των φύλων. Έτσι, εκφράζεται με ομοφοβικές απόψεις, με αποτέλεσμα να θεωρείται μια πτυχή της ομοφοβίας.

Ακόμη, η αμφιφοβία ή biphobia, όπως είναι ο όρος στα αγγλικά, είναι η αποστροφή προς την αμφιφυλοφιλία και προς τους αμφιφυλόφιλους ως κοινωνική ομάδα ή ως άτομα. Μπορεί να πάρει τη μορφή άρνησης ότι η αμφιφυλοφιλία είναι ένας πραγματικός σεξουαλικός προσανατολισμός ή αρνητικά στερεότυπα για τους ανθρώπους που είναι αμφιφυλόφιλοι, όπως οι πεποιθήσεις ότι είναι ασύδοτοι ή ανειλικρινείς. Οι άνθρωποι οποιουδήποτε σεξουαλικού προσανατολισμού μπορούν να βιώσουν ή -δυστυχώς- να διαιωνίσουν την αμφιφοβία.

Πώς είναι να ανήκεις στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με έρευνα που παρουσιάστηκε στα τέλη του 2020, και στην οποία συμμετείχαν 150 μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και 202 εργαζόμενοι σε δημόσιες υπηρεσίες και φορείς, προκύπτει το συμπέρασμα πως υπάρχουν ακόμη πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν, προκειμένου να εξαλειφθούν οι διακρίσεις ενάντια στα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με έρευνα, λοιπόν, που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος FAROS και παρουσιάστηκε σε διαδικτυακή εκδήλωση του συντονιστή του έργου, του Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, 1 στα 3 ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην Ελλάδα έχει δεχτεί προσβολές ή εξύβριση λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού ή/και της ταυτότητας φύλου του από επαγγελματίες στο δημόσιο τομέα έστω και μία φορά.

Χαρακτηριστικό των διακρίσεων που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στη χώρα μας είναι ότι το 40% των ερωτηθέντων ατόμων δήλωσε ότι δε νιώθει άνεση, προκειμένου να εκφράσει τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου τους στο προσωπικό των δημόσιων φορέων και υπηρεσιών. Μάλιστα, το 18% αποφεύγει συχνά ή πάντα να επισκεφθεί δημόσιες υπηρεσίες, ακόμα και σε περιπτώσεις που είναι αναγκαίο, επειδή ανησυχεί για την αντιμετώπιση που θα έχει.

Παράλληλα, ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι 1 στα 2 ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα δήλωσε ότι ποτέ δεν νιώθει ασφάλεια να απευθυνθεί στην αστυνομία, ενώ το 13% αναφέρει ότι συχνά ή πάντα αστυνομικοί προσπαθούν να αποθαρρύνουν την καταγγελία περιστατικών βίας ή διάκρισης λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή/και ταυτότητας φύλου. Μάλιστα το 14% δήλωσε ότι δέχεται συχνά ή πάντα ειρωνικά σχόλια, προσβολές ή εξύβριση από αστυνομικούς κατά την επίσκεψή τους στο αστυνομικό τμήμα.

Τι γίνεται όμως στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης; Η αλήθεια είναι πως ούτε εκεί τα πράγματα είναι καλά. Ειδικότερα, το 47% των ατόμων που συμμετείχε στην έρευνα ανησυχεί συχνά ή πάντα και το 27% μερικές φορές πως αν αποκαλύψει τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου του στους επαγγελματίες υγείας δεν θα λάβει ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Επίσης, το 29% δήλωσε ότι δέχτηκε προσβολές ή εξύβριση από το προσωπικό του σχολείου του λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου μερικές φορές, συχνά ή πάντα.

Αναφορικά με τη γενική αντίληψη που υπάρχει για τις δημόσιες υπηρεσίες, ΛΟΑΤΚΙ+ και επαγγελματίες φαίνεται πως συμφωνούν ότι το προσωπικό δεν είναι κατάλληλα ενημερωμένο και καταρτισμένο, ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

Η συντριπτική πλειονότητα των επαγγελματιών, που ανέρχεται σε ποσοστό 96% (!) αναφέρει πως δεν τους έχουν δοθεί από την υπηρεσία τους οδηγίες για συμπεριληπτικές υπηρεσίες σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, ενώ το 79% δηλώνει πως δεν έχει λάβει εκπαίδευση σχετικά με τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα.

Οι ερωτώμενοι επαγγελματίες δήλωσαν ότι αστεία σε βάρος ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων γίνονται μεταξύ συναδέλφων συχνά (24%) ή πάντα (14%), αλλά το 72% διευκρίνισε ότι δεν συμμετείχε σε αυτά. Το 42% περιέγραψε πως έχει συμβεί συνάδελφος να εξυβρίσει ή να προσβάλει ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο και το 17% έχει γίνει μάρτυρας περιστατικού σωματικής βίας από συνάδελφο.

Συμπερασματικά, η ομοφοβία, η αμφιφοβία και η τρανσφοβία είναι ακόμη παρούσες στην ελληνική και όχι μόνο κοινωνία. Για αυτόν ακριβώς το λόγο η 17η Μαΐου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, Αμφιφοβίας και Τρανσφοβίας θα πρέπει να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για έγκυρη ενημέρωση, η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει στην ευαισθητοποίηση.

Και μόνο έτσι θα έρθει η συμπερίληψη, ο σεβασμός και η επιθυμητή αλλαγή, η οποία αφορά τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα!