Το θέατρο Μουσούρη, στην πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση, στις 12 Δεκεμβρίου 2020 κλείνει τα 86 του χρόνια. Είναι η μακροβιότερη με συνεχή λειτουργία, αθηναϊκή θεατρική σκηνή του ελεύθερου θεάτρου. Ιδρυτής του ο αείμνηστος Κώστας Μουσούρης (1903-1976), μια από τις μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού θεάτρου.
Πώς ξεκίνησε όμως την πορεία του στο χρόνο το ιστορικό θέατρο της Αθήνας; Όπως έχει αναφέρει ο Μίλτος Α. Λιδωρίκης σε ένα ιστορικό λεύκωμα του Θεάτρου Μουσούρη που είχε κυκλοφορήσει το 2005 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 71 ετών του θεάτρου, «το επιστημονικό σωματείο με την επωνυμία “Εταιρεία Επιστημόνων” που ήταν ιδιοκτήτες τότε του κτιρίου στην πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση, είχε ως σκοπό, εκτός από την στέγαση των γραφείων του, να δημιουργήσει και μια αίθουσα διαλέξεων. Τα οικονομικά του Σωματείου δεν το επέτρεψαν και ο χώρος που προοριζόταν για την αίθουσα αυτή έμεινε γιαπί. Το γιαπί αυτό νοίκιασε ο Κώστας Μουσούρης και το μεταμόρφωσε σε θέατρο. Το μισθωτήριο του θεάτρου υπογράφτηκε στις 9 Νοεμβρίου 1933 με μηνιαίο μίσθωμα 100.000 δρχ και με υποχρέωση το μίσθιον σε “πλήρες χειμερινό θέατρο”. Πώς όμως έγινε το γιαπί θέατρο;
Το ιστορεί ο ίδιος ο Κώστας Μουσούρης: “Πώς έγινε ο γυμνός αυτός τετράγωνος χώρος θέατρο, ο Θεός και ο υποφαινόμενος το ξέρουν! Είκοσι δύο μήνες περίπου πάλευα με δανειστές, με τράπεζες, με προμηθευτές, με τοκογλύφους, με μαστόρους, μηχανικούς, τεχνίτες, γυψαδόρους, υδραυλικούς, εργάτες, ηλεκτρολόγους, μαραγκούς, μπογιατζήδες, βουτηγμένους στις λάσπες, στους ασβέστες, στα τσιμέντα, στα τούβλα, στα μπετόν, στα μαδέρια, στις μπογιές και τα σίδερα. Και ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 1934, το θέατρο της πλατείας Καρύτση φιλοξένησε για πρώτη φορά Αθηναίους τους θεατρόφιλους”».
Όπως αναφέρει ο Μίλτος Α. Λιδωρίκης στις 12 Δεκεμβρίου 1934, ανοίγει για πρώτη φορά η αυλαία του Θεάτρου «Αλίκης», όπως ονομάστηκε, τιμώντας έτσι την τότε γυναίκα του Μουσούρη και σπουδαία ηθοποιό, την Αλίκη Θεοδωρίδη, κόρη της μεγάλης Κυβέλης. Το πρόγραμμα αναφέρει «Θίασος Αλίκη- Λογοθετίδης-Μουσούρης».
Ο ιστορικός του θεάτρου μας, Γιάννης Σιδέρης, περιγράφει το εσωτερικό της πλατείας του θεάτρου «Θαλασσιά η αυλαία, ταιριαστή με την επένδυση των καθισμάτων και με το χρώμα των στύλων που στερέωναν την αίθουσα του νέου Θεάτρου».
Ο Γεώργιος Βλάχος έγραψε στην «Καθημερινή» (14 Δεκεμβρίου 1934): «Μια μικροσκοπική σκηνή άνοιξε την αυλαία της. Σκηνή και σκηνικά και πλατεία και υπερώον ήσαν κομψά και εύθυμα, πρόσχαρα. Το χρώμα του ουρανού κυριαρχεί παντού, γαλάζια καθίσματα».
Σχολιάζοντας το κείμενο αυτό ο Μάριος Πλωρίτης, γράφει πολύ αργότερα: «Δεν μεγάλωσε βέβαια το θέατρο. Έμεινε μικρό, τόσο μικρό που χωρίς ν’ αλλάξει διαστάσεις, μεγάλωνε κι’ όλο μεγάλωνε σε φροντίδα και σε σημασία».
Το 1951 ο Κώστας Μουσούρης πιστεύοντας ότι ο θεατής πρέπει να απολαμβάνει με άνεση το έργο και οι ηθοποιοί, μαζί με όλους τους συντελεστές της παράστασης να εργάζονται σε ένα ευπρεπές περιβάλλον, ξαναγκρέμισε το θέατρο σχεδόν από τα θεμέλια του. Γράφει ο σκηνογράφος και αρχιτέκτων Κίμων Λάσκαρης: «Γκρέμισε ο Μουσούρης εσωτερικά ένα ολόκληρο θέατρο και το ξανάφτιαξε από την αρχή, από την γαλαρία μέχρι το τελευταίο καμαρίνι». Τότε μετονομάζεται σε θέατρο «Κώστα Μουσούρη» και μετά τον θάνατο του μένει πια ως «Θέατρο Μουσούρη».
Οι ιστορικές παραστάσεις
Τα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι που έφυγε από την ζωή το 1976 στους θιάσους του Κώστα Μουσούρη ανέβηκαν 99 θεατρικά έργα, ελληνικά και ξένα σε ένα ρεπερτόριο ευρύτατης γκάμας, από επιθεώρηση, κωμωδία, κομεντί, δράμα, δημιουργώντας επιτυχίες που έμειναν στην θεατρική ιστορία του τόπου. Έπαιξαν περισσότεροι από 350 ηθοποιοί, πολλοί από τους οποίους πρωταγωνίστησαν αργότερα στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά μόνον ονόματα με αλφαβητική σειρά που συνεργάστηκε και έπαιξε ο Μουσούρης: Αλίκη Θεοδωρίδου, Αλκαίου Σαπφώ, Αντωνόπουλος ‘Αγγελος, Αρβανίτη Μπέττυ, Αρώνη Μαίρη, Βαλάκου Αντιγόνη, Βανδής Τίτος, Βαλάσση Μπέττυ, Βεάκης Αιμίλιος, Βογιατζής Γιάννης, Βουγιουκλάκη Αλίκη, Βούρτση Μάρθα, Δανδουλάκη Κάτια, Ζερβός Παντελής, Ηλιόπουλος Ντίνος, Κυβέλη, Καλλέργης Λυκούργος, Καρατζάς Τρύφων, Καρέζη Τζένη, Κρούσκα Βέρα, Κωνσταντάρας Λάμπρος, Λαδικού Αλεξάνδρα, Λαμπέτη Έλλη, Ληναίος Στέφανος, Λογοθετίδης Βασίλης, Μανωλίδου Βάσω, Μάτσας Αρτέμης, Μουσούρης Σπύρος, Μυράτ Δημήτρης, Μυράτ Μιράντα, Νέζερ Χριστόφορος, Ξενίδης Στάυρος, Πάλλης Βύρων, Παπαγιάννη Λίλυ, Παπαγιαννόπουλος Δημήτρης, Παπαδάκη Ελένη, Πολίτης Χρήστος, Πρέκας Κώστας, Προύσαλης Αθηνόδωρος Ρουσσέα Τζένη, Τζόγιας Νίκος, Φούντας Γιώργος, Χαλκούση Ελένη, Χατζηαργύρη Ελένη, Χορν Δημήτρης, Χρονοπούλου Μαίρη.
Το Θέατρο Μουσούρη κρύβει πολλές ιστορίες που συνδέονται με την πορεία του θέατρο στην χώρα μας. Σε αυτό γεννήθηκε το «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν. Έγραψε ο Κάρολος Κουν: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ με πόση στοργή και ειλικρινές ενδιαφέρον ο Κώστας Μουσούρης εφιλοξένησε για τρία χρόνια το “Θέατρο Τέχνης” στο θέατρο του. Ούτε αργότερα, το 1947, σαν έφυγε στην Αμερική, με πόση επιμονή, αγάπη θυσία των ιδίων του συμφερόντων, με παρότρυνε, με ενεθάρρυνε και με παραστάθηκε να παρακάμψω τις δυσκολίες και να εγκαταστήσω το “Θέατρο Τέχνης” για τρία χρόνια στο θέατρό του».
Επίσης, στο υπόγειο του θεάτρου ιδρύθηκε και στεγάστηκε για πολλά χρόνια η «Πανελλήνια Ένωση Ελευθέρου Θεάτρου», ενώ φιλοξένησε και για κάποιο διάστημα και το Σωματείο «Φίλοι του Βιβλίου».
Στο ίδιο υπόγειο ο ιστορικός μας Γιάννης Σιδέρης άρχισε να συγκεντρώνει το πρώτο υλικό από τα θέατρα και τους ηθοποιούς μας. Έτσι, σε αυτό υπόγειο γεννήθηκε το Θεατρικό Μουσείο
Όταν μετά το θάνατο του Μουσούρη ο Δημήτρης Χορν έπαιξε στο θέατρο του που το είχε αναλάβει η Τζένη Ρουσσέα, τον Ενρίκο Δ’ του Πιραντέλο, έγραψε στο πρόγραμμα της παράστασης: «Από την πρώτη ημέρα που άρχισαν οι δοκιμές κυριεύτηκα από μια αλλόκοτη, όχι όμως και αδικαιολόγητη αίσθηση. Την αίσθηση της απουσίας του Μουσούρη από αυτόν το χώρο και συνάμα την αίσθηση της έντονης παρουσίας του παντού, σε κάθε γωνία του θεάτρου, η αόρατη αυτή παρουσία δημιούργησε ένα σοβαρότατο αίσθημα ευθύνης. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ο Κώστας Μουσούρης, με το μόχθο του, την προσωπικότητα του και την καλλιτεχνική του υπόσταση είχε κατορθώσει να δώσει ένα μεγάλο κύρος».
Στην εποχή της πανδημίας
Την Παρασκευή 23 Οκτωβρίου πραγματοποιείται η πρεμιέρα της παράστασης «Την Πέμπτη, κύριε Γκρην», («Visiting Mr. Green») του Τζεφ Μπάρον, με τους Πέτρο Φιλιππίδη και Δημήτρη Γκοτσόπουλο, στο θέατρο Μουσούρη. Πρόκειται για τρυφερή και ανθρώπινη ιστορία που επέλεξε να αφηγηθεί φέτος τον χειμώνα ο Πέτρος Φιλιππίδης, κρατώντας τον ρόλο του σκηνοθέτη και ενός εκ των δύο πρωταγωνιστών, στη γνώριμη θεατρική του στέγη τα τελευταία 17 χρόνια, το θέατρο Μουσούρη. Δίπλα του ο Δημήτρης Γκοτσόπουλος, ένας από τους πλέον σημαντικούς ηθοποιούς της νέας γενιάς, που διαγράφει ξεχωριστή και πολλά υποσχόμενη πορεία στον χώρο. Οι δυο τους θα συναντηθούν στη σκηνή του θεάτρου Μουσούρη στην «κωμωδία με δραματικές προεκτάσεις», όπως χαρακτηρίζει το έργο ο ίδιος ο συγγραφέας, που έχει ως θέμα τη μοναξιά και τις σχέσεις που μπορούν να αναπτυχθούν ανάμεσα σε δύο διαφορετικές γενιές ανθρώπων.
Είναι το πρώτο έργο του πολυβραβευμένου συγγραφέα Τζεφ Μπάρον, το οποίο, από τότε που ανέβηκε στη Νέα Υόρκη, έχει παρουσιαστεί σε 50 χώρες με πάνω από 500 θεατρικά ανεβάσματα και έχει μεταφραστεί σε 24 γλώσσες. Στο έργο έχουν απονεμηθεί το βραβείο KulturPreis Europa και άλλα 24 παγκοσμίως, σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Μεξικό, κά. Στην Ελλάδα το σύστησε στο κοινό ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος το 2000, στο θέατρο Ροές, σε μια παράσταση που άφησε εποχή και θεωρήθηκε από τις καλύτερες της μεταπολεμικής περιόδου.
(Φωτογραφίες: Αρχείο Κ. Μουσούρη-Μ.Λιδωρίκη)
