Την ιδιαιτερότητα του «άτυπου», τα χαρακτηριστικά του και τον ρόλο του αναδεικνύει μεταξύ άλλων η ετήσια Έκθεση Επιχειρηματικότητας 2018-2019 του ΙΟΒΕ που αναλύει διάφορες πτυχές και διαστάσεις της επιχειρηματικότητας, συνεισφέροντας έτσι στην θεωρητική και εμπειρική έρευνα για την υποστήριξη και την προώθηση της επιχειρηματικότητας.
Ποιοι λοιπόν λειτουργούν ως «άτυποι επενδυτές»; (informal investors)
Πρόκειται για άτομα, συνήθως του κοντινού περιβάλλοντος του εν δυνάμει επιχειρηματία, που τον χρηματοδοτούν προκειμένου να υλοποιήσει μια νέα επιχειρηματική ιδέα, χωρίς όμως οι ίδιοι να εμπλέκονται ή να δραστηριοποιούνται άμεσα σε αυτή. Ουσιαστικά πρόκειται για άτομα που τελικά υποκαθιστούν επίσημους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς σε μια οικονομία. Αυτό συνήθως συμβαίνει στις περιπτώσεις όπου οι εν δυνάμει επιχειρηματίες δεν μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια από άλλους χρηματοδότες π.χ. τον τραπεζικό τομέα, είτε λόγω οικονομικών δυσχερειών, είτε έλλειψης κάποιου βιώσιμου πλάνου ανάπτυξης.
Η άτυπη χρηματοδότηση είναι προφανές ότι ενισχύεται όταν μία οικονομία βρίσκεται σε συνθήκες πιστωτικής στενότητας και ο επιχειρηματίας δεν μπορεί να αντλήσει κεφάλαια από το χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Η σημαντική μείωση των καταθέσεων, η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά και η συνεχιζόμενη διαδικασία απομόχλευσης των επιχειρήσεων, περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες του τραπεζικού συστήματος να χρηματοδοτήσει νέες επιχειρήσεις. Αν και τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για την άμβλυνση του ζητήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η διάρκεια της διευθέτησης και της διαχείρισης των δανείων υπό αυτό το πλαίσιο είναι ακόμα αβέβαιη.
Ο ρόλος του «άτυπου» επενδυτή
Ο ρόλος των άτυπων επενδυτών για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων αναμένεται να είναι πιο σημαντικός τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, οι άτυποι επενδυτές προέρχονται κυρίως από το στενό οικογενειακό περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι η αξιολόγηση της βιωσιμότητας μιας επιχειρηματικής ιδέας ενδεχομένως να μην γίνεται αντικειμενικά, αλλά περισσότερο με συναισθηματικά κριτήρια, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα και τελικά τις πιθανότητες βιωσιμότητας και μεγέθυνσης των επιχειρηματικών εγχειρημάτων. Εξετάζοντας ωστόσο και το δείκτη διακοπής επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, φαίνεται οι πιθανότητες επιτυχίας να έχουν βελτιωθεί και για αυτά τα εγχειρήματα.
Το 4,1% (περίπου 267.000 άτομα) των ατόμων ηλικίας 18-64 ετών στην Ελλάδα τα 2018 δήλωσε πως διαδραμάτισε ρόλο άτυπου επενδυτή για τη χρηματοδότηση ενός νέου εγχειρήματος, επίδοση που είναι ελαφρώς υψηλότερη του 2017, αλλά ακόμα υστερεί του μέσου όρου των χωρών καινοτομίας (5,9%). Το υψηλό ποσοστό των χωρών που περιλαμβάνονται στην ομάδα Α, πιθανότατα να οφείλεται στο χαμηλότερο βαθμό ανάπτυξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε αυτές τις χώρες, κάτι που αναδεικνύει και τον καθοριστικότερο ρόλο που παίζουν οι άτυποι επενδυτές για την ανάπτυξη των νέων επιχειρημάτων σε αυτές τις χώρες.
Tο 2018 για δεύτερη συνεχή χρονιά εξασθενεί ο ρόλος της στενής οικογένειας προσεγγίζοντας όλο και περισσότερο το μέσο όρο διαχρονικά (62,9%), αλλά ενισχύεται ο ευρύτερος οικογενειακός κύκλος. Αναλυτικότερα, τρεις στους πέντε άτυπους επενδυτές είναι άτομα του στενού οικογενειακού κύκλου, ενώ ακόμα ένα 12,6% προέρχεται από τον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο. Συνεπώς, ένα ποσοστό της τάξης του 75% των άτυπων επενδυτών είναι μέλη του στενότερου ή ευρύτερου οικογενειακού κύκλου, όταν στην προηγούμενη έρευνα το αντίστοιχο ποσοστό ανερχόταν στο 85%. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ακόμα μια θετική εξέλιξη, καθώς η άντληση κεφαλαίων για την υλοποίηση μια επιχειρηματικής ιδέας μπορεί να καλυφθεί και από ξένα κεφάλαια, εκτός οικογενειακού κύκλου, γεγονός που δείχνει ότι ενδεχομένως αυτά τα νέα εγχειρήματα πράγματι να συγκέντρωσαν ορθολογικό και όχι συναισθηματικό ενδιαφέρον, ενώ συνδέεται και με το γεγονός ότι το 2018 μειώνεται η επιχειρηματικότητα ανάγκης.
