Μπορεί η κλιματική αλλαγή και οι δράσεις που πρέπει γίνουν άμεσα προκειμένου να αποφευχθεί να ήταν μέχρι πρότινος το κυρίαρχο ζήτημα στην παγκόσμια ατζέντα, όμως έφτασε ένας ιός για να αλλάξουν οι προοπτικές και οι προτεραιότητες όλου του κόσμου.
Όπως δείχνει η έρευνα της Deutsche bank, αν και η πανδημία έχει “κερδίσει” τεράστιο ποσοστό τηλεοπτικού χρόνου και κονδυλίων από όλο τον κόσμο, οι προκλήσεις την κλιματικής αλλαγής και η ανάγκη για πρόσβαση σε φιλική προς το κλίμα ενέργεια, παραμένει μεταξύ των βασικών προκλήσεων αυτού του αιώνα και θα συνεχίσει να απασχολεί τον πλανήτη ακόμα και όταν περάσει η πανδημία.
Επομένως, μόνο αισιοδοξία μπορεί να προκαλεί η προσήλωση πολλών εταιρειών στην προστασία του κλίματος, ενώ έντονη είναι η συζήτηση για την κατάλληλη μεθοδολογία η οποία θα επιτρέψει την διασφάλιση της συνέχειας των πράξεων για την κλιματική αλλαγή. Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι πολλές τεράστιες επενδυτικές εταιρείες έχουν οργανώσει σταυροφορία για τον σκοπό αυτό, θεωρώντας την κλιματική ευαισθητοποίηση, αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας τους.
Κορωνοϊός και κλιματική αλλαγή
Αν και τελείως διαφορετικά μεταξύ τους, κορωνοϊός και κλιματική αλλαγή έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, με κυριότερο την παγκόσμια κινητοποίηση που απαιτείται για την καταπολέμηση τους.
Η πανδημία του κορωνοϊού είναι προφανώς μια οξεία απειλή. Ο ιός μπορεί να προκαλέσει μια θανατηφόρα ασθένεια. Οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ορισμένες προϋπάρχουσες ασθένειες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα. Υπό αυτήν την έννοια, ο ιός έχει επιλεκτική επίδραση. Εάν και όπου κι αν ήταν ή είναι υπερφορτωμένα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, η κρίση του κορωνοϊού προκαλεί σίγουρα έκτακτες ανάγκες.
Αντιθέτως, το ερώτημα πόσο έντονο είναι το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, μπορεί να συζητηθεί. Ο όρος «κλίμα έκτακτης ανάγκης», τον οποίο χρησιμοποιούν ορισμένοι ακτιβιστές, το κάνει και δείχνει επείγον. Αν και μια τέτοια συζήτηση δεν είναι της παρούσης, η κλιματική αλλαγή είναι σίγουρα ένα λιγότερο έντονο ζήτημα από την πανδημία του κορωνοϊού. Η κλιματική αλλαγή έχει επίσης επιλεκτικό αντίκτυπο. Σε αυτό το σημείο, τείνει να επηρεάζει κυρίως εκείνους για τους οποίους η προσαρμογή σε αυτήν είναι πιο δύσκολη.
Δύο αντίθετα παγκόσμια φαινόμενα
Τόσο ο κορωνοϊός όσο και η κλιματική αλλαγή είναι παγκόσμια φαινόμενα. Ο κορωνοϊός όπως δείχνει η λέξη πανδημία, αφορά “όλο τον κόσμο”. Στην κλιματική αλλαγή η γεωγραφική πηγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου είναι ασήμαντη αλλά οι επιπτώσεις αφορούν επίσης όλο τον κόσμο. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο προβλημάτων. Μεμονωμένες χώρες μπορούν να λάβουν εθνικά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού: μπορούν απλώς να κλείσουν τα σύνορά τους. Παρόλο που η διακοπή των διεθνών ταξιδιών σίγουρα δεν αποτελεί επαρκή μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη λύση, βοηθά στον περιορισμό νέων μολύνσεων βραχυπρόθεσμα και είναι αποτελεσματική ακόμη και χωρίς συνεργασία από άλλες χώρες.
Αντίθετα, τα εθνικά μέτρα είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικά στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος, εάν ο υπόλοιπος κόσμος δεν έχει αντίστοιχους στόχους. Η συμβολή των εθνικών πολιτικών για την προστασία του κλίματος γίνεται ακόμα πιο ασήμαντη εάν μια χώρα έχει μόνο ένα μικρό μερίδιο στις παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Η διαφορά γίνεται προφανής όταν εξετάζουμε ένα παράδειγμα μιας μικρής νησιωτικής πολιτείας: Το κλείσιμο των εξωτερικών συνόρων θα βοηθούσε στην εξάλειψη του κορωνοϊού στη χώρα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, μια τέτοια χώρα προφανώς δεν είναι σε θέση να συμβάλει σημαντικά στην προστασία του κλίματος.
Οι αιτίες των προβλημάτων Ας ρίξουμε μια ματιά στις αιτίες των δύο προβλημάτων. Η κλιματική αλλαγή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ενώ η ακριβής συμβολή αυτών των δραστηριοτήτων είναι ασαφής, φαίνεται ότι η καύση ορυκτών καυσίμων είναι μια σημαντική αιτία της κρίσης. Από την σκοπιά ενός οικονομολόγου, η κλιματική αλλαγή είναι μια παγκόσμια αρνητική εξωτερική επίδραση. Ο αρνητικός εξωτερικός αντίκτυπος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που είναι πίσω από τη συμβολή της ανθρωπότητας στην κλιματική αλλαγή δεν εκτιμάται (επαρκώς).
Αντίθετα, η σχέση μεταξύ της πανδημίας του κορωνοϊού και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων είναι πολύ λιγότερο προφανής. Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι, εάν η ανθρωπότητα “προσβάλλει” όλο και περισσότερο τον βιότοπο των άγριων ζώων, αυξάνονται οι πιθανότητες να έχουμε ιούς οι οποίοι μεταπηδάνε από τα ζώα στον άνθρωπο, κάτι που γίνεται όλο και πιο συχνά με την πάροδο του χρόνου.
Κυβερνητικά μέτρα και αποδοχή τους
Το παγκόσμιο περιβάλλον της οικονομίας και η κοινή λογική υποδηλώνουν ότι μια οξεία απειλή απαιτεί ολοκληρωμένα αντίμετρα. Η κρίση της πανδημίας είναι ένα καλό παράδειγμα. Κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε εκτεταμένα μέτρα ρύθμισης διοίκησης και ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων απαγορεύσεων σε ορισμένες οικονομικές και ιδιωτικές δραστηριότητες. Πολλές χώρες προχώρησαν σε οικονομικό και κοινωνικό “κλείδωμα”. Το ρυθμιστικό δίκαιο έχει ωστόσο ένα μεγάλο μειονέκτημα: τείνει να οδηγήσει σε σημαντικές οικονομικές απώλειες και κόστος.
Προκειμένου να μετριαστεί ο οικονομικός αντίκτυπος του lockdown, οι χώρες έχουν υιοθετήσει “πακέτα” επιδοτήσεων και προγράμματα βοήθειας για τους πληγέντες τομείς και τα νοικοκυριά. Αυτά τα μέτρα αποτελούν τη δεύτερη γραμμή της αντίδρασης στην κρίση. Εκτός από τις οικονομικές απώλειες, τα κυβερνητικά μέτρα επηρεάζουν σοβαρά τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Προς το παρόν, τα περισσότερα άτομα αποδέχονται και συμμορφώνονται με τους περιορισμούς. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί πραγματικά να πιστέψει ότι οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να το κάνουν επ ‘αόριστον. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υπογραμμίζουν τακτικά ότι η τρέχουσα κατάσταση, με όλους τους περιορισμούς της, είναι εξαιρετικά ιδιαίτερη.
Η πολιτική προστασίας του κλίματος χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό διαφορετικών μέσων. Σε αυτόν τον τομέα, επίσης, οι κανονισμοί διοίκησης και ελέγχου (υποχρεώσεις, απαγορεύσεις, ποσοστώσεις, όρια κ.λπ.) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Επιδοτούνται πολλές τεχνολογίες όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ταυτόχρονα, και παράλληλα με το ρυθμιστικό δίκαιο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρησιμοποιούν μέσα που βασίζονται στην αγορά, όπως φόροι ενέργειας ή άνθρακα ή εκπομπών.
Αυτά τα εργαλεία στοχεύουν στην εσωτερίκευση των αρνητικών επιπτώσεων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Αν και είναι πολύ πιθανό να «βάλεις μια τιμή» στο διοξείδιο του άνθρακα και σε άλλα αέρια του θερμοκηπίου, δεν είναι βιώσιμη ιδέα να βάλεις μια “τιμή” στον κορωνοϊό.
Αυτή τη στιγμή, τα μέτρα προστασίας του κλίματος είναι ευρέως αποδεκτά σε πολλές χώρες. Στην πραγματικότητα, οι συμμετέχοντες σε έρευνες συχνά λένε ότι θα υποστηρίξουν αυστηρότερες πολιτικές για την προστασία του κλίματος. Ένας λόγος για τον υψηλό βαθμό αποδοχής είναι σίγουρα ότι το κόστος των μέτρων προστασίας του κλίματος δεν είναι πολύ διαφανές και κατανέμεται σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι άνθρωποι τα δέχονται πληρώνοντας υψηλότερες τιμές για καθημερινά αγαθά ή πληρώνοντας φόρους (ή δεν επωφελούνται από μειώσεις φόρου)
Επιπλέον, η πολιτική για το κλίμα έχει μόνο μικρές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή. Εφόσον οι άνθρωποι μπορούν να το αντέξουν οικονομικά, μπορούν να ταξιδέψουν χωρίς περιορισμούς, να ζήσουν σε μεγάλα διαμερίσματα ή σπίτια και να τα θερμάνουν όπως θέλουν, να χρησιμοποιούν όλο και περισσότερα ηλεκτρονικά καταναλωτικά αγαθά, να περιηγούνται στο Διαδίκτυο κατά βούληση, να κατεβάζουν ταινίες και μουσική, να αγοράζουν οποιοδήποτε αυτοκίνητο όπως, τρώτε κρέας και τροπικά φρούτα κ.λπ, τότε μπορούν να δεχτούν το “κόστος” προστασίας του κλίματος.
