Έντονες αντιδράσεις από γνωστές εταιρείες, πλατφόρμες και eshops έχει προκαλέσει η επικείμενη εφαρμογή του νέου νόμου για την ρύθμιση των ψηφιακών αγορών στην Ευρώπη (EU Digital Markets Act), που εγκρίθηκε από την Κομισιόν τον περασμένο Δεκέμβριο και θα έχει ισχύ σε όλες τις χώρες-μέλη της Ε.Ε.
Σύμφωνα, με δημοσιεύματα ευρωπαϊκών ιστοσελίδων και τηλεοπτικών δικτύων, έγιναν πολλές αναφορές για ανακρίβεια του νέου νόμου όσον αφορά στον διαχωρισμό των ενεργών πελατών της πλατφόρμας και των απλών επισκεπτών, για επιχειρήσεις που βασίζονται σε συναλλαγές ανεξάρτητα με το μέγεθός τους.
Η βασική διαφωνία τέτοιων επιχειρήσεων με marketplaces και e-shops έχει να κάνει με την αμοιβή που λαμβάνουν από τους ενεργούς χρήστες τους. Συγκεκριμένα, η αμοιβή για μια αγορά από χρήστες είναι πολύ πιο σημαντική σε σχέση με τους απλούς επισκέπτες.
«Η καταμέτρηση των απλών επισκεπτών είναι εσφαλμένη, όταν οι ενεργοί πελάτες είναι αυτοί που έχουν σημασία» αναφέρουν σε σχετική επιστολή τους.
Αντίθετη άποψη έχει όμως ο Επίτροπος αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά, Τιερί Μπρετόν, ο οποίος θεωρεί αυτό τον νόμο έναν από τους δύο «πυλώνες» της νέας Ψηφιακής Οικονομίας στην Ε.Ε. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά: «Πολλές πλατφόρμες διαδραματίζουν πλέον κεντρικό ρόλο στη ζωή των πολιτών και των επιχειρήσεών μας, ακόμη και στην κοινωνία μας και τη δημοκρατία γενικότερα. Με τις προτάσεις αυτές, διαμορφώνουμε τον ψηφιακό μας χώρο για τις επόμενες δεκαετίες. Με εναρμονισμένους κανόνες, εκ των προτέρων υποχρεώσεις, καλύτερη εποπτεία, ταχεία επιβολή και αποτρεπτικές κυρώσεις, θα διασφαλίσουμε ότι όσοι προσφέρουν και χρησιμοποιούν ψηφιακές υπηρεσίες στην Ευρώπη θα επωφελούνται από την ασφάλεια, την εμπιστοσύνη, την καινοτομία και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες».
Ψηφιακές αγορές, πλατφόρμες και ρυθμιστές πρόσβασης
Ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές θεσπίζει ένα σύνολο αυστηρά καθορισμένων αντικειμενικών κριτηρίων για τον χαρακτηρισμό μιας μεγάλης διαδικτυακής πλατφόρμας ως ρυθμιστή πρόσβασης. Με τον τρόπο αυτό, ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές μπορεί και εστιάζει στην επίλυση του προβλήματος αναφορικά με τις μεγάλες, συστημικές διαδικτυακές πλατφόρμες. Τα κριτήρια αυτά πληρούνται εάν μια εταιρεία: α) διαθέτει ισχυρή οικονομική θέση, σημαντικό αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά και δραστηριοποιείται σε πολλές χώρες της ΕΕ, β) διαθέτει ισχυρή θέση διαμεσολάβησης, δηλαδή συνδέει μεγάλη βάση χρηστών με μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων και γ) διαθέτει ή πρόκειται να αποκτήσει παγιωμένη και βιώσιμη θέση στην αγορά, που σημαίνει ότι είναι σταθερή σε βάθος χρόνου.
Ορισμένες μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες λειτουργούν ως ρυθμιστές πρόσβασης στις ψηφιακές αγορές. Ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι οι πλατφόρμες αυτές συμπεριφέρονται με δίκαιο τρόπο στο διαδίκτυο.
Από κοινού με τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες (Digital Services Act,), ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές αποτελεί έναν από τους βασικούς «πυλώνες» της ευρωπαϊκής ψηφιακής στρατηγικής, όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της Κομισιόν (Ευρωπαϊκής Επιτροπής) όπως επίσης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οι υποχρεώσεις των ρυθμιστών
Για να διασφαλιστεί ότι οι νέοι κανόνες για τους ρυθμιστές πρόσβασης συμβαδίζουν με τον ταχύ ρυθμό εξέλιξης των ψηφιακών αγορών, η Κομισιόν και οι αρμόδιες υπηρεσίες της θα διενεργούν έρευνες αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, η Κομισιόν θα έχει τη δυνατότητα να χαρακτηρίζει εταιρείες ως ρυθμιστές πρόσβασης, να επικαιροποιεί δυναμικά τις υποχρεώσεις των ρυθμιστών πρόσβασης, όταν κρίνεται αναγκαίο και να σχεδιάζει διορθωτικά μέτρα ώστε να αντιμετωπίζει τις συστηματικές παραβιάσεις των κανόνων του νόμου για τις ψηφιακές αγορές. Γι’ αυτό προβλέπονται ρητά και οι υποχρεώσεις των εταιρειών που θα χαρακτηριστούν ως ρυθμιστές πρόσβασης στις ψηφιακές αγορές στην Ε.Ε.:
• να επιτρέπουν σε τρίτους να αλληλεπιδρούν με τις υπηρεσίες τους, σε ορισμένες συγκεκριμένες καταστάσεις
• να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις πρόσβαση σε δεδομένα που παράγουν κατά τη χρήση των ρυθμιστικών αυτών πλατφορμών
• να παρέχουν στις εταιρείες που διαφημίζουν στην πλατφόρμα τους τα απαραίτητα εργαλεία και πληροφορίες ώστε οι διαφημιστές να διενεργούν τη δική τους επαλήθευση των διαφημίσεων.
• να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να διαφημίζουν τις προσφορές τους και να συνάπτουν συμβάσεις με τους πελάτες τους
Με αυτές τις προϋποθέσεις ορισμένες από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες ψηφιακών αγορών, κοινωνικά δίκτυα αλλά και δίκτυα ηλεκτρονικών πωλήσεων, χαρακτηρίζονται πλέον ως ρυθμιστές πρόσβασης στις ψηφιακές αγορές της Ε.Ε. (π.χ. Google, Apple, Facebook, Amazon, Booking, Airbnb, Expedia).
Υποχρεώσεις και απαγορεύσεις για τους ρυθμιστές
Οι νέοι κανόνες θα θεσπίζουν υποχρεώσεις για τους ρυθμιστές πρόσβασης, τις υποχρεώσεις και τις απαγορεύσεις, με τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται στην καθημερινή τους λειτουργία. Οι σημαντικότερες υποχρεώσεις όμως θα είναι ουσιαστικά οι εξής δύο στην πρώτη φάση της εφαρμογής του νόμου:
• να εξασφαλίζουν ευνοϊκή κατάταξη για τις υπηρεσίες και τα προϊόντα που προσφέρει ο ίδιος ο ρυθμιστής πρόσβασης σε σχέση με παρόμοιες υπηρεσίες ή προϊόντα που προσφέρονται από τρίτους στην πλατφόρμα του ρυθμιστή
• να αποτρέπουν τη σύνδεση επιχειρήσεων και καταναλωτών εκτός από τις πλατφόρμας ώστε να αποφεύγονται οι κίνδυνοι εξαπάτησης και έλλειψης ελέγχου των συναλλαγών
Αυστηρές κυρώσεις και υψηλά πρόστιμα
Ο νέος νόμος προβλέπει περιοδικές χρηματικές ποινές έως 5 % επί του μέσου ημερήσιου κύκλου εργασιών στους παραβάτες ενώ σε σοβαρότερες παραβάσεις ή συστηματικές παραβατικές πρακτικές τότε θα επιβάλλονται εξοντωτικά πρόστιμα έως 10 % επί του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών που εμφανίζει η εκάστοτε εταιρεία!
Σε περίπτωση συστηματικών παραβάσεων του νόμου για τις ψηφιακές αγορές από τους ρυθμιστές πρόσβασης, μπορούν να επιβληθούν πρόσθετα διορθωτικά μέτρα στους ρυθμιστές πρόσβασης κατόπιν έρευνας αγοράς. Τα εν λόγω διορθωτικά μέτρα θα πρέπει να είναι ανάλογα με τη παράβαση που διαπράχθηκε.
Όπου είναι αναγκαίο για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης, και εφόσον δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή, υπάρχουν διαθέσιμα εξίσου αποτελεσματικά μέτρα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν διορθωτικά μέτρα συμπεριφοράς ή διαρθρωτικού χαρακτήρα, όπως η εκποίηση (τμημάτων) μιας επιχείρησης.
Τα οφέλη του νέου νόμου
Ο νέος νόμος για τις ψηφιακές αγορές θα έχει μια σημαντικά από οφέλη για τους καταναλωτές, τους πολίτες αλλά και τις επιχειρήσεις καθώς θα προάγει την διαφάνεια και τον ανταγωνισμό. Όμως, σύμφωνα με την μελέτη της Κομισιόν τα τέσσερα πιο σημαντικά οφέλη από την εφαρμογή του θα είναι:
• Οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν αυτές τις ρυθμιστικές πλατφόρμες θα έχουν μια πιο δίκαιη επιχειρηματική αντιμετώπιση.
• Οι φορείς καινοτομίας και οι νέες επιχειρήσεις τεχνολογίας θα αποκτούν νέες ευκαιρίες για να «πρωταγωνιστούν» στο περιβάλλον των διαδικτυακών πλατφορμών, χωρίς να συμμορφώνονται με όρους που περιορίζουν την ανάπτυξή τους.
• Οι καταναλωτές θα έχουν στη διάθεσή τους περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες, περισσότερες δυνατότητες αλλαγής παρόχου και πιο άμεση πρόσβαση σε υπηρεσίες.
• Οι ρυθμιστές πρόσβασης θα διατηρήσουν όλες τις δυνατότητες καινοτομίας και παροχής νέων υπηρεσιών. Ουσιαστικά, δεν θα τους επιτρέπεται να χρησιμοποιούν αθέμιτες πρακτικές έναντι των επιχειρηματικών χρηστών και των πελατών που εξαρτώνται από αυτούς με σκοπό να αποκτούν αδικαιολόγητο πλεονέκτημα.
Ο συγκεκριμένος νόμος θα ισχύει άμεσα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και στις χώρες-μέλη της, ακόμα κι αν δεν έχουν προχωρήσει στην ενσωμάτωση των σχετικών διατάξεων στην εθνική τους νομοθεσία.
