Μετά από μια μακρά περίοδο “νωθρότητας” η Ευρώπη κινείται πια απροσδόκητα γρήγορα για να περιορίσει την πρόσβαση της Κίνας σε μεγάλα δημόσια έργα, από σιδηροδρόμους μέχρι τηλεπικοινωνίες. Μόλις μια εβδομάδα από την στιγμή που οι Βρυξέλλες χαρακτήρισαν επίσημα την Κίνα σαν “συστημικό αντίπαλο” οι Ευρωπαίοι ηγέτες που θα παραβρεθούν αύριο στην συνάντηση κορυφής, αναμένεται να ασκήσουν συντονισμένη πίεση και να εγκρίνουν ένα νόμο ο οποίος θα περιορίσει την πρόσβαση των κινεζικών εταιρειών στην αγορά των Ευρωπαϊκών κρατικών συμβάσεων, μια αγορά που φτάνει τα 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο.
Πολλές βιομηχανικές χώρες της ΕΕ είναι όλο και περισσότερο απογοητευμένες από το γεγονός ότι οι κορυφαίες επιχειρήσεις τους αποκλείστηκαν από αντίστοιχα κινεζικά έργα, όπως το σιδηροδρομικό δίκτυο 10.000 χιλιομέτρων υψηλής ταχύτητας και τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις το 2008, ενώ η ΕΕ από την μεριά της άνοιξε τις εγχώριες αγορές σε Κινέζους επιχειρηματίες σε διαγωνισμούς. “Πρέπει να σιγουρευτούμε … ότι δεν έχουμε μονομερή προστατευτισμό, αλλά αντιδρούμε με αμοιβαίο τρόπο στις εξελίξεις στο παγκόσμιο εμπόριο”, ανέφερε η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ. “Η Γερμανία είναι μια χώρα που τάσσεται υπέρ του ανοιχτού εμπορίου, αλλά θέλουμε επίσης να φρουρήσουμε τα συμφέροντά μας. Γι ‘αυτό, μαζί με τη Γαλλία, θα υποβάλουμε προτάσεις για αυτό το σκοπό”.
Σκοπός των Ευρωπαίων αξιωματούχων είναι οι χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έρθουν σε συμφωνία αύριο στην σύνοδο κορυφής και να προχωρήσουν σε μια συμφωνία στρατηγικής αμοιβαιότητας, κάτι που ξεκίνησε από πρωτοβουλίες του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν στο εσωτερικό της χώρας του, όμως δεν έφερε τα απαραίτητα αποτελέσματα, καθώς ήταν μεμονωμένη επιδίωξη. Η Γαλλία έχει εδώ και καιρό υποστηρίξει ότι η Ευρώπη πρέπει να αποκλείσει εταιρείες από χώρες που δεν επιτρέπουν αντίστοιχα στις Ευρωπαϊκές εταιρείες να υποβάλλουν προσφορές στις δημόσιες προσφορές τους. Αυτή η στρατηγική αμοιβαιότητας θα ασχοληθεί επίσης με χώρες όπου υπάρχουν προστατευτικοί κανόνες για την αγορά τοπικών επενδυτών ή κοινοπραξιών τοπικών ενεδυτών. Ενώ η Κίνα είναι ο πρωταρχικός στόχος της ΕΕ, η στρατηγική αμοιβαιότητας θα ισχύει και για άλλες δύσκολες αγορές όπως η Ρωσία, η Τουρκία, η Ινδία, η Ινδονησία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη προσπαθήσει να προωθήσει τη στρατηγική της αμοιβαιότητας δύο φορές στο παρελθόν, αλλά απέτυχε λόγω της αντίθεσης από χώρες της Βόρειας Ευρώπης όπως η Βρετανία και η Σουηδία. Όπως υποστήριζαν τότε οι χώρες που είχαν αντιταχθεί στη συμφωνία, αυτό θα σήμαινε σίγουρο “αυτογκόλ” καθώς η απαγόρευση πρόσβασης σε αγορές με ανταγωνιστικές προσφορές, θα ανέβαζε πάρα πολύ τα κόστη ολοκλήρωσης τους.
Αυτή τη φορά η Ευρώπη πιστεύει πως η γενικότερη στάση έχει αλλάξει προς όφελος της πρότασης, ενώ η Βρετανία δεν έχει πια λόγο στο συμβούλιο καθώς ετοιμάζεται για την έξοδο της από την Ευρώπη. Όπως διαρρέεται, πολλές χώρες οι οποίες στο παρελθόν είχαν εκφράσει αμφιβολίες για την ύπαρξη μιας τέτοιας συμφωνίας, τώρα εμφανίζονται πρόθυμες να προχωρήσουν την συμφωνία αμοιβαιότητας.
Παρά την σχεδόν ομόφωνη γνώμη των ηγετών της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, ο νότος δεν έχει την ίδια άποψη με τις κινήσεις των Βρυξελλών. Η Ιταλία ακόμα δεν έχει αποφασίσει τη στάση της, ενώ η θέση της Ρώμης είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη δεδομένου ότι η Ιταλία πρόκειται να γίνει η πρώτη οικονομία της ομάδας των 7 που θα υπογράψει το πρόγραμμα One Belt, One Road του Πεκίνου, το οποίο προωθεί το κινεζικό εμπόριο μέσω υποδομών που διασχίζουν την Ασία στην Ευρώπη. Η διχοτόμηση στο εσωτερικό της Ευρώπης είναι τόσο σημαντική που οι Βρυξέλλες “πέταξαν το μπαλάκι” στους ηγέτες των κρατών που θα συναντηθούν στην σύνοδο κορυφής οι οποίοι θα πρέπει να συμφωνήσουν σε κοινή θέση κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου.
Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποφασίσει ότι θα κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστά τα μικρά γράμματα του νόμου, κάτι που μπορεί και να αλλάξει άρδην τον τρόπο με τον οποίο αυτός θα εκτελεστεί αλλά και θα κάμψει τις αμφιβολίες των κρατών μελών της ΕΕ. Οι ιδέες που υπάρχουν στο τραπέζι περιλαμβάνουν από καθολική απαγόρευση συμμετοχής, μέχρι και υποβολή χρεώσεων για να επιτραπεί η συμμετοχή σε κυβερνητικές συμβάσεις. Μια πρώτη πρόταση το 2012 υιοθέτησε τη σκληρή προσέγγιση της πλήρους εξαίρεσης των εταιρειών από τις προσφορές εάν οι εγχώριες αγορές τους είναι κλειστές για τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους, ενώ μια “τροποποιημένη” πρόταση το 2016 επέτρεψε σε όλες τις εταιρείες να συμμετάσχουν σε διαγωνισμούς, αλλά τιμωρούσαν αυτούς από κλειστές χώρες, “προσποιούμενοι” ότι οι τιμές τους ήταν μέχρι 20% υψηλότερες – σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης αθέμιτων επιδοτήσεων.
Παρά τις διαφορές αυτές, η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Φεντερίτσα Μογκερίνι, δήλωσε ότι είναι ενθαρρυντικό να διαπιστώνεται η διαμόρφωση ευρείας συναίνεσης ενάντια στην πολιτική της Κίνας. “Υπάρχει μεγάλη σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την ανάγκη ενοποίησης και συνεκτικότητας σε μια ατζέντα με την Κίνα που αντιπροσωπεύει πολλές ευκαιρίες αλλά και ορισμένες προκλήσεις”, ανέφερε σε κοινή συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών της Κίνας Wang Yi.
