Η δημιουργία ελεγχόμενων κέντρων υποδοχής μεταναστών και προσφύγων σε κράτη-μέλη, που θα υλοποιηθούν μόνο σε εθελοντική βάση, αλλά και περιφερειακών πλατφορμών αποβίβασης σε τρίτες χώρες είναι μεταξύ των βασικών μέτρων στα οποία κατέληξαν εχθές οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μετά από μία μαραθώνια σύνοδο κορυφής που ολοκληρώθηκε στις 05.30 τα ξημερώματα.
Σε ό,τι αφορά τα κέντρα υποδοχής που θα δημιουργηθούν εθελοντικά σε κράτη-μέλη, στόχος είναι να γίνεται σε αυτά διάκριση μεταξύ των παράτυπων μεταναστών, οι οποίοι θα επιστρέφονται, και εκείνων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, για τους οποίους θα εφαρμόζεται η αρχή της αλληλεγγύης, ενώ όλα τα μέτρα στο πλαίσιο αυτών των ελεγχόμενων κέντρων, συμπεριλαμβανομένων της μετεγκατάστασης και της επανεγκατάστασης, θα λαμβάνονται σε εθελοντική βάση, με την επιφύλαξη της μεταρρύθμισης της διαδικασίας του Δουβλίνου.
Προκειμένου, όμως, να εξαρθρωθεί οριστικά το επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών, ώστε να αποφεύγονται οι τραγικές απώλειες ζωών, επιβάλλεται να εκλείψουν τα κίνητρα για την πραγματοποίηση επικίνδυνων ταξιδιών. Αυτό απαιτεί, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής, απαιτεί νέα προσέγγιση βασισμένη σε κοινές ή συμπληρωματικές δράσεις των κρατών-μελών όσον αφορά την αποβίβαση όσων διασώζονται από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Εν προκειμένω, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο και την Επιτροπή να διερευνήσουν αμελλητί την έννοια των περιφερειακών πλατφορμών αποβίβασης, σε στενή συνεργασία με σχετικές τρίτες χώρες, καθώς και με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Οι πλατφόρμες αυτές θα πρέπει να λειτουργούν κάνοντας διάκριση των επιμέρους καταστάσεων, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου και χωρίς να δημιουργείται παράγοντας έλξης.
Παράλληλα, η ΕΕ αποφάσισε την ενίσχυση των συνόρων και τη διεύρυνση της συνεργασίας με τρίτες χώρες για περιορισμό των μεταναστευτικών ροών.
Όσον αφορά την οδό της Κεντρικής Μεσογείου, στόχος είναι να ενταθούν περαιτέρω οι προσπάθειες για την αναχαίτιση των παράνομων διακινητών που δρουν από τη Λιβύη ή από άλλες χώρες. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει εν προκειμένω την Ιταλία και άλλα κράτη-μέλη της πρώτης γραμμής. Θα αναβαθμίσει την υποστήριξή της προς την περιοχή του Σαχέλ, την ακτοφυλακή της Λιβύης, τις παράκτιες και νότιες κοινότητες, τις ανθρώπινες συνθήκες υποδοχής, τις εκούσιες επιστροφές σε ανθρωπιστικό πλαίσιο, τη συνεργασία με άλλες χώρες καταγωγής και διέλευσης, καθώς και την εθελοντική επανεγκατάσταση.
Αναφορικά με την οδό της Ανατολικής Μεσογείου, τονίστηκε ότι απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες για να υλοποιηθεί πλήρως η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, να αποτραπούν νέες διελεύσεις από την Τουρκία και να σταματήσουν οι ροές, ενώ σημειώθηκε ότι η συμφωνία επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας και οι διμερείς συμφωνίες επανεισδοχής θα πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως χωρίς διακρίσεις έναντι όλων των κρατών-μελών.
Παράλληλα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες τόνισαν ότι απαιτούνται επειγόντως περισσότερες προσπάθειες ώστε να εξασφαλισθούν ταχείες επιστροφές και να αποφευχθεί η ανάπτυξη νέων θαλάσσιων ή χερσαίων οδών. Η συνεργασία με τους εταίρους της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων και η υποστήριξή προς αυτούς εξακολουθούν να είναι κρίσιμης σημασίας για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές, την αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης, την αύξηση των ικανοτήτων για την προστασία των συνόρων και τη βελτίωση των διαδικασιών επιστροφής και επανεισδοχής.
Υπό το πρίσμα της πρόσφατης αύξησης των ροών στη Δυτική Μεσόγειο, η ΕΕ θα στηρίξει, οικονομικά και με άλλους τρόπους, όλες τις προσπάθειες των κρατών-μελών, ιδίως της Ισπανίας, και των χωρών καταγωγής και διέλευσης, ιδίως του Μαρόκου, για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να δρομολογηθεί η δεύτερη δόση του μηχανισμού για τους πρόσφυγες στην Τουρκία και, παράλληλα, να μεταφερθούν 500 εκατομμύρια ευρώ από το 11ο αποθεματικό του ΕΤΑ στο Ευρωπαϊκό καταπιστευματικό Ταμείο εκτάκτου ανάγκης για την Αφρική.
Όπως τονίστηκε, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μετανάστευσης στον πυρήνα του, απαιτείται μια εταιρική σχέση με την Αφρική, στόχος της οποίας να είναι ο ουσιαστικός κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός της αφρικανικής ηπείρου, με αξιοποίηση των αρχών και των στόχων όπως ορίζονται από τις αφρικανικές χώρες στην Ατζέντα 2063. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της πρέπει να αρθούν στο ύψος της πρόκλησης αυτής.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε επίσης στον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, με ενωσιακή οικονομική και υλική στήριξη, ενώ υπογραμμίστηκε η ανάγκη για αποτελεσματικότερη επιστροφή των παράτυπων μεταναστών. Σε αμφότερα τα πεδία, ο υποστηρικτικός ρόλος του FRONTEX, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της συνεργασίας με τρίτες χώρες, θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω, μέσω αύξησης των πόρων και ενίσχυσης της εντολής του.
Όσον αφορά την κατάσταση στο εσωτερικό της ΕΕ, τονίστηκε ότι τα κράτη-μέλη θα πρέπει να λάβουν όλα τα αναγκαία εσωτερικά μέτρα νομοθετικού και διοικητικού χαρακτήρα για την αντιμετώπιση των δευτερογενών μετακινήσεων των αιτούντων άσυλο μεταξύ κρατών-μελών.
Όσον αφορά τη μεταρρύθμιση για ένα νέο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, σημειώθηκε ότι έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, ωστόσο απαιτείται να εξευρεθεί συναίνεση σχετικά με τον κανονισμό του Δουβλίνου, ώστε η μεταρρύθμισή του να βασίζεται σε μια ισορροπία μεταξύ ευθύνης και αλληλεγγύης, λαμβάνοντας υπόψη τα πρόσωπα που αποβιβάζονται μετά από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Απαιτείται επίσης περαιτέρω εξέταση της πρότασης για τις διαδικασίες ασύλου.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε, πάντως, ότι η καλή λειτουργία της πολιτικής της ΕΕ βασίζεται σε συνολική προσέγγιση για τη μετανάστευση, η οποία συνδυάζει αποτελεσματικότερο έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, αυξημένη εξωτερική δράση και τις εσωτερικές πτυχές, σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της.
Ωστόσο, τόνισε ότι είναι αποφασισμένο να συνεχίσει και να ενισχύσει την πολιτική που ακολουθείται, ώστε να αποφευχθεί η επιστροφή στις ανεξέλεγκτες ροές του 2015 και να αναχαιτισθεί περαιτέρω η παράνομη μετανάστευση από όλες τις υπάρχουσες και νέες οδούς.