του Πάνου Μπαλτά*
Οι πάλαι ποτέ Startups της Silicon Valley, που εξελίχθηκαν στις πιο γνωστές κι επιτυχημένες εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο, έφεραν επανάσταση στον τρόπο διοίκησης των επιχειρήσεων με πολλούς τρόπους. Νέες τεχνολογίες, νέα προϊόντα, καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα, νέες δομές και συστήματα κ.λπ.
Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι έδωσαν και πάλι την πρέπουσα βαρύτητα στον πιο σημαντικό παράγοντα που αφορά την ύπαρξη και ανάπτυξη μιας εταιρίας, ο οποίος είχε παραμεληθεί από τη μέχρι τότε διεθνή πρακτική στο management: την εταιρική κουλτούρα.
Την προ Startup εποχή, λίγοι έδιναν σημασία στην αξία της εταιρικής κουλτούρας. Αξίες, όραμα, αποστολή (values, vision, mission statements) μιας επιχείρησης ήταν απλά “nice to have”, χωρίς κάποιος να τους δίνει σημασία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Enron, που είχε σκαλισμένες σε μαρμάρινη πλάκα, στην είσοδο του κτιρίου της, τις 4 εταιρικές της αξίες. Μία από αυτές ήταν INTEGRITY (τιμιότητα, εντιμότητα, ακεραιότητα). Το ίδιο και της Arthur Andersen. Το γνωστό οικονομικό σκάνδαλο στο οποίο ενεπλάκησαν και οι δυο, απέδειξε ότι οι ίδιες δεν έδιναν καμία σημασία στις εταιρικές τους αξίες. Στο παλιό corporate περιβάλλον, οι managers είχαν στραμμένη στην προσοχή τους στο business και στους αριθμοδείκτες παραγωγικότητας και οι εργαζόμενοι ήταν στο μικρόκοσμο τους και έκαναν απλά τη δουλειά τους. Δύο γενιές στελεχών είχαν μάθει να δουλεύουν υπό ένα ασφυκτικό εταιρικό πλαίσιο, με αυστηρές ιεραρχικές δομές και πολύπλοκα συστήματα διοίκησης, που περιόριζαν την ενδοεταιρική επικοινωνία και την ανάληψη πρωτοβουλιών και άρα ευθυνών.
Στον αντίποδα, εμφανίστηκαν εταιρίες όπως η Pixar, την οποία είχε αποκτήσει ο Steve Jobs για 10 εκατ. δολάρια. Κάποια στιγμή αγόρασε και ανακαίνισε ένα παλιό εργοστάσιο στην Καλιφόρνια για να στεγάσει τα νέα γραφεία. Ο Jobs μισούσε την παλιά εταιρική νοοτροπία των cubicles, δηλαδή ο κάθε εργαζόμενος να δουλεύει στο «κουτάκι» του. Ήθελε να ενισχύσει την επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων γιατί πίστευε πώς όταν οι άνθρωποι συναντιούνται, κάτι μαγικό συμβαίνει: επικοινωνούν, ανταλλάσουν ιδέες, αποκτούν συναδελφικότητα και κοινό όραμα κι έτσι προωθείται η καινοτομία και η δημιουργική σκέψη. Και μέσω αυτών η παραγωγικότητα. Ήθελε μάλιστα να συναντιούνται όλοι οι εργαζόμενοι, όλα τα τμήματα κι όχι ο καθένας απλά και μόνο με τους διπλανούς του, τους συναδέλφους του από το ίδιο τμήμα. Στο κέντρο του χώρου υπήρχε ένα αίθριο και αριστερά και δεξιά τα γραφεία. Το αίθριο ήταν ο συνδετικός κρίκος των 2 ξεχωριστών χώρων. Εκεί λοιπόν τοποθέτησε τα γραμματοκιβώτια και την καφετέρια. Αλλά και τις μοναδικές τουαλέτες σε όλο το κτίριο! Θέλοντας και μη οι άνθρωποι «έπεφταν» ο ένας πάνω στον άλλο, συναντιούνταν, γνωρίζονταν καλύτερα, συζητούσαν και βοηθούσε ο ένας τον άλλο. Και όντως κάτι μαγικό συνέβη. Blockbusters όπως: Toy Story, Cars, Finding Nemo, Ratatouille και δεκάδες Όσκαρ. Η εταιρεία πουλήθηκε στην Disney το 2006 για 7,4 δισ. δολάρια.
Το παράδειγμα αυτό ακολουθεί και η Google, η οποία υποστηρίζει πώς στα κεντρικά της γραφεία με έκταση 93 περίπου στρέμματα, ο κάθε εργαζόμενος απέχει από οποιονδήποτε άλλο μάξιμουμ 2,5 λεπτά με τα πόδια… Η Google είναι βέβαια διάσημη, εκτός των άλλων, για το ότι επιτρέπει στους μηχανικούς της να αφιερώνουν 1 ημέρα την εβδομάδα για να εργαστούν σε προσωπικά project, που έχουν σχέση με το αντικείμενο της εταιρείας. Τα Gmail, Google Earth και Google News προέκυψαν με αυτό τον τρόπο. Αυτό σημαίνει κουλτούρα που προωθεί την καινοτομία.
Στην ίδια κατεύθυνση και η εταιρεία Zappos, που όταν προσλαμβάνει, δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο πόσο ταιριάζει ο υποψήφιος με την κουλτούρα και λιγότερο στα τυπικά προσόντα. Και προσφέρει σε όλους τους νέους υπαλλήλους της 3.000 δολάρια εάν παραιτηθούν μέσα στην πρώτη εβδομάδα. Προφανώς έχουν αντιληφθεί πώς είναι πολύ πιο φθηνό από το να μείνει μαζί τους ένας υπάλληλος που νιώθει εξαρχής ότι δεν ταιριάζει με την κουλτούρα της εταιρείας.
Ενώ, την ίδια στιγμή, η Netflix ανέβασε την έννοια της αξιολόγησης της απόδοσης σε νέα επίπεδα και αναπροσαρμόζει κάθε χρόνο τους μισθούς των εργαζομένων της ανάλογα με τα τρέχοντα δεδομένα στην αγορά.
Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα που αποδεικνύουν πώς οι επιτυχημένες σε παγκόσμιο επίπεδο εταιρείες της νέας εποχής, δίνουν μεγάλη έμφαση στην ύπαρξη δυνατής εταιρικής κουλτούρας, η οποία τους επιτρέπει να προσελκύουν ταλαντούχους εργαζομένους, να εμπνέουν τους πελάτες τους και να είναι πάντα μπροστά από τους ανταγωνιστές τους. Άλλωστε η εταιρική κουλτούρα είναι το μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα μιας επιχείρησης, που δεν μπορεί να αντιγραφεί από κάποιον άλλο.
Αν θες λοιπόν να αλλάξεις την εταιρία σου για να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, να την κάνεις πιο εξωστρεφή, πιο καινοτόμα και πιο αποτελεσματική, ξέχνα τη στρατηγική, τα business plans, τα συστήματα, τις δομές και τις διαδικασίες. Ξεκίνα με την εταιρική κουλτούρα, που είναι τα θεμέλια και μετά χτίσε από πάνω όλα τα άλλα. «Culture eats strategy for breakfast» έλεγε ο Peter Drucker.
