Πέρα από τον πολύ μεγάλο ανθρώπινο πόνο και τους δεκάδες χιλιάδες θανάτους που έχει προκαλέσει η πρωτόγνωρη πανδημία του COVID-19, έχει και τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο που με τη σειρά του έχει οδηγήσει στην κατακόρυφη μείωση των ταξιδιών και της τουριστικής κίνησης σε όλο ν τον κόσμο.
Η διάρκεια και το βάθος της τουριστικής κάμψης το 2020, όπως δείχνει η έρευνα του INSETE, εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων που στην παρούσα φάση είναι αδύνατον να εκτιμηθούν ποσοτικά:
- Πρωτίστως από το πότε θα αντιμετωπιστεί η πανδημία από ιατρικής άποψης (θεραπεία ή/και εμβόλιο) σε επαρκή βαθμό ώστε οι πολίτες ανά τον κόσμο να αισθανθούν ξανά ασφαλείς να ταξιδέψουν.
Στη συνέχεια, από: - την διάθεση των πολιτών στις χώρες – αγορές μας να ταξιδέψουν και το διαθέσιμο εισόδημά τους, αλλά και τις δυνατότητες που θα έχουν να πάρουν καλοκαιρινή άδεια από τους οργανισμούς / επιχειρήσεις που εργάζονται ή – για τους αυτοαπασχολούμενους – να σταματήσουν την εργασία τους.
- την άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών τόσο στον εξερχόμενο τουρισμό από τις χώρες – αγορές μας όσο και στον εισερχόμενο τουρισμό στην Ελλάδα,
- τυχόν χρεωκοπίες που εν τω μεταξύ θα έχουν επέλθει στην αλυσίδα παραγωγής της ταξιδιωτικής εμπειρίας (αεροπορικές εταιρείες, tour operators, ξενοδοχεία κλπ.),
- την αποκατάσταση των αεροπορικών συνδέσεων,
- την εικόνα που θα έχει δημιουργήσει η κάθε χώρα για τον τρόπο που αντιμετώπισε την πανδημία και την συγκριτική της εικόνα με τους κύριους ανταγωνιστικούς προορισμούς, ιδιαίτερα ως προς το πόσο ασφαλείς θα αισθάνονται οι τουρίστες
Επιδημιολογικά Χαρακτηριστικά
Με κριτήριο τον αριθμό καταγεγραμμένων θανάτων ανά 100.000 πληθυσμού (Πίνακας 1), προκύπτει ότι:
– η μέχρι στιγμής εξέλιξη στην Ελλάδα είναι πολύ καλύτερη από ότι στους κύριους ανταγωνιστές Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία και Ιταλία,
– ο αριθμός καταγεγραμένων θανάτων ανά 100.000 έχει υπερβεί τον αντίστοιχο της Κίνας σε όλες τις χώρες, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας,
– μόνο τρεις χώρες (Πολωνία, Ρουμανία, Ελλάδα) έχουν λιγότερο από 1 θανάτους / 100.000 κατοίκους.
Με κριτήριο τον αριθμό καταγεγραμμένων θανάτων ανά 100.000 πληθυσμού (Πίνακας 1), προκύπτει ότι:
– η μέχρι στιγμής εξέλιξη στην Ελλάδα είναι πολύ καλύτερη από ότι στους κύριους ανταγωνιστές Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία και Ιταλία,
– ο αριθμός καταγεγραμμένων θανάτων ανά 100.000 έχει υπερβεί τον αντίστοιχο της Κίνας σε όλες τις χώρες, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας,
– μόνο τρεις χώρες (Πολωνία, Ρουμανία, Ελλάδα) έχουν λιγότερο από 1 θανάτους / 100.000 κατοίκους.
Εκτός από τον αριθμό των θανάτων, σημαντική παράμετρος είναι και ο ρυθμός των κρουσμάτων, που δείχνει και την αναμενόμενη εξέλιξη της πανδημίας σε κάθε χώρα στο άμεσο μέλλον. Όμως ο τρόπος που γίνεται η μέτρηση των κρουσμάτων διαφέρει από χώρα σε χώρα και για τον λόγο αυτό η σύγκριση μεταξύ χωρών δεν είναι δόκιμη.
Από την άλλη πλευρά, με δεδομένο ότι εκτός εξαιρέσεων (πχ πρόσφατα η Γερμανία που διεύρυνε το πεδίο προληπτικών ελέγχων) ο τρόπος μέτρησης των κρουσμάτων σε κάθε χώρα παραμένει ο ίδιος, ο ρυθμός αύξησης των καταγεγραμμένων κρουσμάτων (Πίνακας 2), αλλά και το κατά πόσον η αύξηση είναι επιταχυνόμενη, δηλαδή ο αριθμός των νέων κρουσμάτων ανά ημέρα αυξάνεται, ή επιβραδυνόμενη, δηλαδή ο αριθμός των νέων κρουσμάτων ανά ημέρα μειώνεται (Πίνακας 3), μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες.
Η ποσοστιαία αύξηση του αριθμού κρουσμάτων ανά 100.000 κατοίκους στην Ελλάδα είναι σταθερά από τις χαμηλότερες. Σταθερά χαμηλή είναι και στην Ιταλία, αλλά εκεί τα απόλυτα νούμερα είναι πολύ υψηλότερα. Σταθερά υψηλούς ρυθμούς αύξησης παρουσιάζουν το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Πολωνία και η Ρουμανία.
Παγκόσμιες εξελίξεις στον τουρισμό
Ο αντίκτυπος των παραπάνω εξελίξεων στον τουρισμό και τα ταξίδια δεν μπορούσε παρά να είναι τεράστιος, πόσο μάλλον αν σε αυτές προστεθούν και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σύμφωνα με την εκτίμηση (24/03) του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO) σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο του Covid19 στον διεθνή τουρισμό – που πιθανόν να αναθεωρηθεί όσο εξελίσσεται η τρέχουσα κρίση, αναμένεται οι διεθνείς αφίξεις να μειωθούν κατά 20% έως 30% το 2020 σε σύγκριση με το 2019. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι -με διαφορά- η χειρότερη μείωση που έχει παρατηρηθεί ποτέ σε καιρό ειρήνης – συγκριτικά: το 2009, με την παγκόσμια οικονομική κρίση, οι διεθνείς αφίξεις τουριστών μειώθηκαν κατά -4%, ενώ η επιδημία SARS οδήγησε σε πτώση μόλις -0,4% το 2003.
Δεδομένου ότι το επίκεντρο της της πανδημίας είναι πλέον στην Ευρώπη, μάλλον μπορεί να αναμένει κανείς ότι η ποσοστιαία μείωση στην Ευρώπη θα είναι μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Μια αναμενόμενη πτώση αφίξεων μεταξύ 20-30% θα μπορούσε να μεταφραστεί σε μείωση των διεθνών εισπράξεων του τουρισμού μεταξύ 300-450 δισ. δολαρίων, σχεδόν το ένα τρίτο από τα 1.5 τρισ, δολάρια που εισπράχθηκαν το 2019. Όπως και με τις αφίξεις, η αναμενόμενη μείωση στα έσοδα από τον τουρισμό θα υπερβεί κατά πολύ οποιαδήποτε μείωση στον παρελθόν.
Αντίστοιχα με τις αφίξεις, είναι πολύ πιθανόν η ποσοστιαία μείωση των εσόδων στην Ευρώπη να είναι μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Ως απόρροια των παραπάνω εξελίξεων, και σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του WTTC, αναμένεται απώλεια περίπου 75 εκατ. θέσεων εργασίας σε όλον τον κόσμο, από τις οποίες 10,2 εκατ. στην Ευρώπη.
Η Κίνα αναμένεται να έχει καλύτερη πορεία από άλλες αγορές λόγω του εσωτερικού τουρισμού της. Αντίθετα οι ΗΠΑ αναμένεται να πληγούν και από την απώλεια της κινέζικης αγοράς και από το εμπάργκο πτήσεων από και προς Ευρώπη.
Η αναμενόμενη ανάκαμψη
Στις παρελθούσες κρίσεις της τελευταίας εικοσαετίας, η ανάκαμψη ξεκίνησε την αμέσως επόμενη χρονιά, όμως η ανάκαμψη εσόδων ήταν βραδύτερη από την ανάκαμψη των αφίξεων.
Βέβαια η ανάκαμψη δεν είναι ενιαία ούτε γεωγραφικά ούτε κλαδικά (Πίνακας 5). Για παράδειγμα, η ανάκαμψη των εσόδων του τουρισμού στην Δυτική Ευρώπη μετά την κρίση του 2008 – 2009 πήρε 4 χρόνια, πλην όμως τα έσοδα των ξενοδοχείων συνολικά δεν ανέκαμψαν ποτέ ενώ, αντίθετα, των ξενοδοχείων luxury και upscale ανέκαμψαν μετά από 7 χρόνια.
Σύμφωνα με το WTTC, ο χρόνος ανάκαμψης των αφίξεων από επιδημίες όπως ο SARS, στην προ επιδημίας κατάσταση, κυμαίνεται από 10 έως 34,9 μήνες, με μέσο χρόνο ανάκαμψης τους 19,4 μήνες. Από την άλλη πλευρά, ο χρόνος ανάκαμψης από τις διάφορες κρίσεις, περιλαμβανομένων των επιδημιών, μειώνεται καθώς περνούν τα χρόνια. Αυτό ενισχύεται και από έρευνα του Trip Advisor, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος γίνεται ολοένα και πιο ανθεκτικός σε σοκ, ειδικά αν υπάρχει εξοικείωση με τον προορισμό.
Στα θετικά στοιχεία, αναφορικά μετά την ανάκαμψη από την παρούσα κρίση, περιλαμβάνεται η διατήρηση της επιθυμίας των πολιτών να ταξιδέψουν, όταν οι (ιατρικές κατά κύριο λόγο) συνθήκες το επιτρέψουν. Φαίνεται ότι οι ακυρώσεις για τους μακρινούς μήνες έγιναν κυρίως την πρώτη εβδομάδα ενώ για τους κοντινούς μήνες αυξάνονται κάθε βδομάδα. Ως εκ τούτου φαίνεται πως η ζήτηση παραμένει σε μεγάλο βαθμό και αναμένει τις εξελίξεις.
Επίσης, σύμφωνα με το FVW, οι TUI, Robinson και Magic Life, TUI Blue, Riu, Atlantica, Jaz, Grupotel και Grecotel δέχονται ήδη κρατήσεις για το 2021. Όλες οι εταιρείες έχουν ξεκινήσει την υλοποίηση προγραμμάτων ενίσχυσης της ζήτησης, όπως για παράδειγμα η TUI, στην οποία όσοι κάνουν κράτηση μεταξύ Μαΐου 2020 και Απριλίου 2021 θα λάβουν έκπτωση έως και 100 ευρώ ανά άτομο.
Αυτό που δείχνουν τα στοιχεία ερευνών σε όλο τον κόσμο και δημιουργεί αισιοδοξία για την επόμενη μέρα της πανδημίας, είναι ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι αισιόδοξοι, και εξακολουθούν να ονειρεύονται ταξίδια
