Για την Εσθονία άκουσα για πρώτη φορά πίσω στα 2015, έναν χρόνο μετά την ανακοίνωση του προγράμματος e-residency. Το πρόγραμμα αυτό επέτρεπε σε μη Εσθονούς πολίτες πρόσβαση σε υπηρεσίες του εσθονικού κράτους όπως τραπεζική, σύσταση επιχείρησης, φορολόγησης, κ.ο.κ. με απώτερο σκοπό την σύσταση επιχειρήσεων από απόσταση. Όλα αυτά ήταν εφικτά με τη χρήση μιας ψηφιακής έξυπνης κάρτας που εκδίδονταν στο όνομα του ενδιαφερόμενου και με οποία μπορούσε να υπογράφει τα σχετικά έγγραφα.
Η αμέσως επόμενη φορά που άκουσα για την Εσθονία ήταν το 2017 όταν φιλοξένησε το ετήσιο συνέδριο MyData 2017. Η MyData είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Φιλανδία και βασικό στόχο την ενημέρωση του διαδικτυακού κοινού σχετικά με τον διαμοιρασμό των δεδομένων που συμβαίνει καθώς χρησιμοποιούμε τις διάφορες online υπηρεσίες (social media, e-shops, δημόσιες υπηρεσίες, κ.ο.κ.).
Γρήγορη επιστροφή στο 2019, η κυβέρνηση ανακοινώνει την συνεργασία της με τον Toomas Hendrik Ilves που διετελέσε πρόεδρος της Εσθονίας από το 2006 έως το 2016 και θεωρείται ότι συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Εσθονίας. Ο Toomas Hendrik Ilves θα είναι λοιπόν το πρώτο μέλος της επιτροπής Ελλήνων και Ξένων εμπειρογνωμόνων, η οποία θα λειτουργεί συμβουλευτικά στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης (πρώην Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης) του Κυριάκου Πιερρακάκη.
Γνώμη μου είναι πως πρόκειται για μια πολύ καλή κίνηση, ιδιαίτερα αν ισχύει ότι ο Toomas Hendrik Ilves θα προσφέρει τις υπηρεσίες του αμισθί. Είναι όμως η έλλειψη τεχνογνωσίας το πρόβλημά μας;
Το success story
Τι πέτυχε όμως η Εσθονία στο κομμάτι του ψηφιακού μετασχηματισμού και γιατί είναι ένα καλό παράδειγμα προς μίμηση για την Ελλάδα; Μια περιεκτική απάντηση βρίσκεται σε αυτό το report του World Economic Forum.
Ας δούμε κάποια σημαντικά σημεία:
– Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Εσθονίας, γνωστός ως e-Estonia, έχει σαν στόχο την δημιουργία μιας ψηφιακής κοινωνίας η οποία διευκολύνει την διάδραση των πολιτών με το κράτος χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές λύσεις που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα παραγωγικότητας.
– Στο e-Estonia προσφέρονται 600 ηλεκτρονικές υπηρεσίες προς τους πολίτες και 2400 ηλεκτρονικές υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις. Με αυτό τον τρόπο οι διεργασίες προωθούνται σε ένα ψηφιακό περιβάλλον μειώνοντας την γραφειοκρατία και κάνοντας τον δημόσιο τομέα να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά.
– Το 2000 η κυβέρνηση ανακύρηξε την πρόσβαση στο Internet ως ανθρώπινο δικαίωμα.
– Την στιγμή συγγραφής του report η Εσθονία έχει πάνω από 1500 συμμετέχοντες στο πρόγραμμα e-Residency από 73 διαφορετικές χώρες.
– Στο πλαίσιο της ανοικτότητας και την διαφάνειας οι Εσθονοί πολίτες έχουν πλήρη έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων.
– Στα 2000, οι συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου είχαν ήδη ψηφιοποιηθεί πλήρως.
– Στα 2012, το 94% των επιστροφών φόρων συνέβαινε online και χρειάζονταν περίπου 5’ κατά μέσο όρο στον πολίτη να συμπληρώσει τα στοιχεία που έλειπαν από την αυτόματη συμπλήρωση ώστε να προωθηθούν τα χρήματα από την εφορία στην τοπική τράπεζα.
– Το e-Estonia επιτυγχάνει εξαιτίας της υποδομής του. Σχεδιάστηκε ως ένα ανοικτού τύπου, αποκεντρωμένο σύστημα. Η υποδομή που συνδέει τις διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου, το X-Road, αποτελεί ένα σύστημα λογισμικού ανοικτού κώδικα που ενώνει διαφορετικές βάσεις δεδομένων χρησιμοποιώντας υψηλά επίπεδα κρυπτογράφησης. Τέλος, το σύστημα έχει σχεδιαστεί με τρόπο ευέλικτο, που επιτρέπει την εύκολη επέκτασή του και την προσθήκη νέων ηλεκτρονικών υπηρεσιών.
Μπορούμε να γίνουμε Εσθονία;
Πόσο δύσκολο είναι άραγε και στην Ελλάδα, να επιτύχουμε κάποια αξιόλογα αποτελέσματα, όσον αφορά στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ίσως όχι και τόσο αν καταφέρουμε να θέσουμε ξεκάθαρους και ρεαλιστικούς στόχους. Πως μπορεί να γίνει αυτό; Ας δούμε τι έκανε η Εσθονία.
Διαβάζοντας κανείς την «Ψηφιακή Ατζέντα 2020 για την Εσθονία» αμέσως μετά την εισαγωγή θα φτάσει στο τμήμα του εγγράφου που τιτλοφορείται «1. Υπάρχουσα Κατάσταση». Εκεί θα βρεί μια καταγραφή του τι έχει συμβεί μέχρι εκείνη τη στιγμή στην Εσθονία όσον αφορά το ψηφιακό κομμάτι και, προς έκπληξη ίσως των περισσότερων από εμάς, η ανάλυση χωρίζεται στα εξής δύο υπό τμήματα:
– Πρόοδος μέχρι τώρα.
– Προκλήσεις
Εδώ παρατηρούμε μια διάθεση για συνέχεια στην ψηφιακή πολιτική της χώρας καταγράφοντας και προβάλλοντας τα “καλά που έχουν γίνει ως τώρα” και σημειώνοντας τις προκλήσεις που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον.
Στην συνέχεια του ίδιου εγγράφου θα βρούμε το τμήμα με τίτλο «2. Όραμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Εσθονία το 2020» όπου τίθενται οι στόχοι που καλείται η κυβέρνηση να επιτύχει.
Ποιοι είναι αυτοί;
– Βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών
– Προώθηση της εσθονικής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω ψηφιοποίησης
– Υψηλά επίπεδα απασχόλησης
– Αυξημένη παραγωγικότητα
Και όλοι αυτοί οι στόχοι συνοδεύονται από μια αναλυτική λίστα συγκεκριμένων ενεργειών που πρέπει να γίνουν.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε για να προχωρήσουμε αποτελεσματικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό; Να επενδύσουμε σε ένα πλάνο, μια στρατηγική ψηφιακού μετασχηματισμού, αντί να υλοποιούμε σπασμωδικά και ευκαιριακά λύσεις. Να καταγράψουμε αναλυτικά τι υπάρχει σήμερα, σε ποιον βαθμό λειτουργεί και να αναγνωρίσουμε τις ελλείψεις και τις προκλήσεις μας, αντί να λειτουργούμε σε ένα δαιδαλώδες περιβάλλον πεπλεγμένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Να επενδύσουμε με μοντέρνες τεχνικές ανάπτυξης λογισμικού (ευέλικτες μεθοδολογίες ανάπτυξης, ανοικτό λογισμικό), αντί να βασίζουμε την ανάπτυξη των υπηρεσιών μας σε κλειστά συστήματα με απαρχαιωμένες μεθοδολογίες ανάπτυξης (π.χ. μοντέλο καταρράκτη) που μπορεί να επιλέγουν ακόμη κάποιοι από τους αναδόχους. Να εμπλέξουμε τους πολίτες στο σχεδιασμό του λογισμικού που τους αφορά, αντί να υλοποιούμε λύσεις χωρίς την εμπλοκή τους και να πρέπει μετά να τους επιβάλλουμε σε μια διαδικασία ζόρικης εκπαίδευσης. Να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες στο να αναγνωρίζουν τα δεδομένα που παρέχουν online και να έχουν τον πλήρη έλεγχό τους όσον αφορά, τουλάχιστον, τις δημόσιες ηλεκτρονικές υπηρεσίες, αντί να νομοθετούμε εκπρόθεσμα και υπό την απειλή προστίμων, για τον GDPR.
Θα είμασταν κουτοί να αρνηθούμε βοήθεια και καθοδήγηση από εμπειρογνώμονες μιας χώρας που κρατάει τα ηνία στον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπως είναι η Εσθονία. Ιδιαίτερα όταν μας παρέχεται δωρεάν. Θα πρέπει όμως, αργά ή γρήγορα, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να αξιολογήσουμε τις μέχρι τώρα ψηφιακές υποδομές της χώρας, να τραβήξουμε μία γραμμή εκεί που η ποιότητα είναι αποδεκτή με βάση τους στόχους μας και να πάμε παρακάτω.
Βιογραφικό αρθρογράφου: Ο Απόστολος Κρητικός είναι CTO της Social Mind, ενός agency που δραστηριοποιείται στο χώρο του Digital Marketing και της Ανάπτυξης Διαδικτυακών Εφαρμογών. Είναι διπλωματούχος μηχανικός λογισμικού και ερευνητής σε θέματα Ανοικτού Λογισμικού και Ανθεκτικότητας Κώδικα με το Τμήμα Πληροφορικής του Α.Π.Θ.
Φωτογραφία: Karson, από το Unsplash
