του Λευτέρη Παπαγεωργίου
“H αληθινή πρόκληση δεν είναι να κάνεις μια καινούρια εφεύρεση αλλά να την κάνεις να λειτουργήσει τεχνικά και εμπορικά”, έλεγε ο κάτοχος 2.000 πατεντών Τόμας Έντισον.
Οι πρώτοι άνθρωποι βρήκαν τον τρόπο να διατηρούν τη φωτιά μέσα σε στάχτη ώστε να προφυλάσσονται από τους εξωτερικούς κινδύνους. Καινοτόμησαν εξ ανάγκης.
Η εκδήλωση σοβαρών επιδημιών και ασθενειών, όπως η χολέρα και η πανώλη, ήταν ο λόγος δημιουργίας του πρώτου αποχετευτικού συστήματος της αρχαιότητας.
Η ανάγκη αποθήκευσης νερού και τροφίμων δημιούργησε τα αγγεία. Η ανάγκη για περισσότερα αγγεία δημιούργησε τον τροχό για την καλύτερη χρήση του πηλού. Από τον τροχό των κεραμοποιείων της εποχής και τη σύλληψη της ιδέας του άξονα δόθηκε λύση στο πρόβλημα της μεταφοράς.
Η ανάπτυξη της γεωργίας θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στην αρχή ο άνθρωπος έτρωγε τους σπόρους νωπούς, ξερούς ή ελαφρά ψημένους ενώ αργότερα σκέφθηκε να τους θρυμματίσει για να παρασκευάσει χυλό, χρησιμοποιώντας κυλινδρικές πέτρες. Τότε έγινε άλλο ένα μεγάλο βήμα. Οι χειροκίνητοι μύλοι, οι βασισμένοι στη δύναμη των ζώων εξελίχθηκαν, χρησιμοποίησαν τη δύναμη του νερού και του αέρα και άλλαξαν τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων. Νέες συνήθειες οι οποίες οδήγησαν σε αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Πολύ αργότερα, το ψυγείο δημιουργήθηκε από την αλλαγή των συνηθειών κατανάλωσης και αποθήκευσης τροφίμων μιας ολόκληρης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που χωρίς αυτό, θα υπήρχαν μέρες που θα πεινούσε.
Ο κόσμος του 1430 χαιρέτισε μια μοναδική ανακάλυψη, που άλλαξε την πρόσβαση στη γνώση και τη διάδοσή της. Ενώ χρησιμοποιούνταν ήδη στην εκτύπωση το χαρτί και το μελάνι, ο Γουτεμβέργιος ήταν αυτός που συνέδεσε ένα πιεστήριο με βίδες και ένα μεταλλικό “μπλοκ” εκτύπωσης, που ήταν πολύ πιο ανθεκτικό και πιο εύκολο στη χρήση, σε σχέση με τα χειροποίητα σκαλιστά ξύλινα τυπογραφικά στοιχεία του παρελθόντος. Το καινούργιο μηχανικό πιεστήριο έφερε επανάσταση στη μαζική εκτύπωση και η ανθρωπότητα είχε ευκολότερη και φθηνότερη πρόσβαση στα βιβλία.
Η “ηλεκτρική” σκούπα ήρθε για να καλύψει μια άλλη πραγματική ανάγκη του 19ου αιώνα, που δημιουργήθηκε από την εξάπλωση των βιομηχανιών στην Ευρώπη και την Αμερική και οδήγησε σε πολλαπλασιασμό των αποβλήτων και της σκόνης.
Τότε ήταν που ο Λουί Παστέρ ανακάλυψε ότι οι μολυσματικές ασθένειες οφείλονται στους μικροοργανισμούς που λέγονται “μικρόβια”. Έτσι, από τα μέσα του αιώνα εκείνου άρχισε η αναζήτηση δραστικών λύσεων για το πρόβλημα της αστικής και περιαστικής καθαριότητας. Για τους πλουσίους η άμεση λύση ήταν να στρώνουν τα σπίτια τους με χαλιά, που τα καθάριζαν καθημερινά χτυπώντας τα με ξύλα, οι στρατιές υπηρετριών και δούλων. Για τον υπόλοιπο κόσμο, όμως η μάχη με τα μικρόβια ήταν ένα σχεδόν ανίκητο πρόβλημα.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο παράγοντας τύχη οδήγησε σε λύσεις που άλλαξαν δεδομένα της ζωής μας.
Για παράδειγμα η ζαχαρίνη ανακαλύφθηκε όταν το 1879 ένας Γερμανός χημικός έκανε έρευνες για τη χρήση της πίσσας, χρησιμοποιώντας και δοκιμάζοντας διάφορες χημικές ενώσεις. Κάποιο βράδυ στο σπίτι του αντιλήφθηκε πως τα μπισκότα που έτρωγε ήταν πιο γλυκά από το συνηθισμένο. Τότε κατάλαβε πως αιτία ήταν κάποια σκόνη που είχε μείνει στα χέρια του από τα πειράματα της ημέρας. Η σακχαρίνη μπήκε στη ζωή μας εξαιτίας της ελλιπούς υγιεινής του εφευρέτη της!
Τυχαία ανακαλύφθηκε και ο φούρνος μικροκυμάτων, τη δεκαετία του ’40, όταν ένας μηχανικός ανακάλυψε ότι μια σοκολάτα στην τσέπη του έλιωσε, ενώ εργαζόταν με μια συσκευή μάγνητρον (magnetron), που χρησιμοποιούνταν σε ένα στρατιωτικό σύστημα ραντάρ. Η ακτινοβολία έψυξε τη σοκολάτα και ο πρώτος φούρνος μικροκυμάτων ήταν γεγονός.
Το 2002 ψηφίστηκαν οι 10 καλύτερες εφευρέσεις στα 150 χρόνια λειτουργίας του γραφείου πατεντών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πρώτη βγήκε το ποδήλατο. Όχι ο υπολογιστής ή η τηλεόραση (3η και 10η στην κατάταξη αντίστοιχα). Γιατί;
Διότι το ποδήλατο ήταν αυτό που έλυνε το μεγαλύτερο πρόβλημα της εποχής, το οποίο ήταν η πρόσβαση σε καθαρό νερό και η γρηγορότερη μεταφορά αγαθών προς πώληση – κατά κανόνα αγροτικών – που η καθυστερημένη τοποθέτησή τους στην αγορά τα καθιστούσε ακατάλληλα για κατανάλωση.
Οι πρώτες 10 εφευρέσεις όμως είχαν ένα κοινό: όλες τους ήταν και εμπορικές επιτυχίες. Για αυτό και είχαν μέγιστο αντίκτυπο στην κοινωνία.
Αν η εμπορική επιτυχία λοιπόν είναι μέσα στους στόχους αυτού που επιχειρεί καινοτομώντας, είναι απαραίτητο η λύση που προτείνεται να ευθυγραμμίζεται με ένα πραγματικό πρόβλημα που κανείς δεν έχει λύσει.
Η ιστορία δείχνει ότι η καινοτομία δεν δημιουργεί μια ανάγκη αλλά η ανάγκη οδηγεί σε μια καινοτόμα λύση που συνήθως, καλύπτει λειτουργικές ή συναισθηματικές ανάγκες.
Η εμπειρία δείχνει ότι τέτοια μυαλά, έθεσαν πολλές φορές στην ιστορία τα θεμέλια για τη ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας, τις ανάγκες της οποίας αφουγκράζονται.
Σήμερα βρισκόμαστε και πάλι σε ένα σταυροδρόμι. Η κοινωνία χρειάζεται αναμόρφωση. Και είναι ευκολότερο από ποτέ λόγω της άμεσης διάχυσης της πληροφορίας και των όλο και περισσότερων ανθρώπων που είναι έτοιμοι να ρισκάρουν.
Στα δημιουργικά κύτταρα της νέας οικονομικής πραγματικότητας, στα μυαλά που εφευρίσκουν, καινοτομούν και επιχειρούν οφείλεται να παρέχεται ουσιαστική και αμέριστη στήριξη.
Είναι ανάγκη της κοινωνίας.
* ο Λευτέρης Παπαγεωργίου είναι CEO της εταιρείας Entranet
[email protected]
