του Ιπποκράτη Χατζηαγγελίδη*
Είναι απίστευτο πόσο πολύ συζητήθηκε η εκλογή του Donald Trump, 45ου Προέδρου των ΗΠΑ, στη χώρα μας. Δεν θυμάμαι να είχε ξανασυμβεί κάτι τέτοιο. Ακόμη και την περίοδο του έντονου και διάχυτου αντιαμερικανισμού, η εκλογή του αιρετικού Ronald Reagan δεν είχε προκαλέσει τόσο εμπαθή σχόλια όσο αυτά που γράφθηκαν υπέρ ή κατά του Trump.
Μια πρώτη ερμηνεία είναι ότι τότε δεν υπήρχαν τα social media, που σήμερα λειτουργούν ως “επικοινωνιακός πολλαπλασιαστής” δίνοντας πολύ μεγάλο ακροατήριο στα καφενεία μας! Γιατί, δυστυχώς, η τεχνολογία εξελίσσεται, αλλά ο πολιτικός μας λόγος παραμένει καφενειακός. Ελάχιστα από όσα γράφθηκαν, ακόμη και στον παραδοσιακό τύπο ή όσα ακούσθηκαν σε τηλεοράσεις και ραδιόφωνα, αξίζουν περισσότερο από κουβέντες καφενείου. Μέχρι και για επερχόμενο εμφύλιο πόλεμο διάβασα…
Δυστυχώς, ακόμη και άνθρωποι που στοιχειωδώς διαθέτουν πολιτικό προβληματισμό έχουν υποκύψει στη γοητεία του ιδεολογικού πάθους και προσπαθούν να προσαρμόσουν τις εξελίξεις στα μέτρα των απόψεων και επιθυμιών τους. Βεβαίως, μόνον από τύχη θα δικαιωθούν κάποιοι.
Επί της ουσίας: Ακόμη πολύ λίγα γνωρίζουμε για την πολιτική που σκοπεύει να ακολουθήσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Μόνο το κυβερνητικό του επιτελείο έχουμε μάθει. Όμως, δε νομίζω ότι υπάρχει και οτιδήποτε άλλο, τουλάχιστον προς το παρόν. Ασφαλώς, δεν μπορώ να το τεκμηριώσω, αλλά πέραν κάποιων διακηρύξεων –επί της αρχής- δε νομίζω να υπάρχει κάποιο σχέδιο, ίσως μόνο κάποιοι αποσπασματικοί στόχοι που ενδεχομένως να αντιφάσκουν και να μην μπορούν να αποτελέσουν μέρος ενός συγκροτημένου και συνεκτικού προγράμματος.
Όμως, αυτό που φοβάμαι είναι ότι σκεπτόμαστε με όρους ευρωπαϊκής και ελληνικής πολιτικής και προσπαθούμε να κρίνουμε την πολιτική μιας κοινωνίας εντελώς διαφορετικής από τη δική μας. Υποψιάζομαι ότι οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι θα μπορούσαν να καταλάβουν πολλά περισσότερα από όσα μπορούμε εμείς, εμποτισμένοι από τον ανορθολογισμό της Ανατολής…
Πάντως, θα προσπαθήσω να διατυπώσω μερικές παρατηρήσεις, την σημασία και αξία των οποίων, πιστεύω, θα διαπιστώσουμε στο εγγύς μέλλον.
Ο Donald Trump είναι γνήσιος baby boomer! Είναι, δηλαδή, η γενιά του ‘68, αλλά από την αντίστροφη! Ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της γενιάς αυτής ήταν ο Bill Clinton, o οποίος εξέφρασε την ορθοδοξία της πολιτικής ορθότητος. Όπως όπου κυβέρνησε η μοιραία αυτή γενιά, έφυγε αφήνοντας πίσω της συντρίμμια! Παρέδωσε τις ΗΠΑ στα χέρια μιας ομάδος παρανοϊκών της ευαγγελικής Δεξιάς, που δύσκολα θα είχαν ανέλθει στην εξουσία χωρίς το ξεχείλωμα της περιόδου Clinton. Το ίδιο δύσκολα θα είχε εμφανισθεί και επικρατήσει ο Barak Obama χωρίς τις ελεεινότητες του επιτελείου Bush, τις συνωμοσίες του –πραγματικού Προέδρου- Dick Cheney και της παρέας του.
Με την εκλογή του Donald Trump δείχνει να κλείνει ένας κύκλος: Ένας baby boomer έρχεται στην εξουσία, αλλά με τα ακριβώς αντίθετα προτάγματα από αυτά της περιόδου Clinton. Είναι ο Αντί της γενιάς του. Είναι αυτός που απεχθάνεται ότι η γενιά του εκφράζει και θα κάνει ότι μπορεί για να την ακυρώσει και να την εκθέσει. Γι’ αυτό επέλεξε να εκφράσει τους χαμένους και τους περιθωριοποιημένους από το πέρασμα της γενιάς αυτής. Γι’ αυτό δεν έχει πολιτικό πρόγραμμα, αλλά μάλλον αντιπρόγραμμα.
Όμως, είναι και άλλα που δεν έχουμε καταλάβει γιατί ελάχιστα γνωρίζουμε το πολιτειακό και πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ. Ο 45ος Πρόεδρος είναι ένας από τους ελάχιστους που εξελέγησαν επειδή τους ευνόησε ο ομοσπονδιακός χαρακτήρας των ΗΠΑ. Αυτό γιατί κέρδισε την πλειοψηφία των εκλεκτόρων, αλλά όχι των ψήφων, γεγονός που οφείλεται στο πλειοψηφικό σύστημα που έχουν περισσότερες πολιτείες. Δεν είναι τυχαίο αυτό, οι Πολιτείες νοιώθουν έτσι να είναι πιο ισχυρές έναντι της ομοσπονδιακής εξουσίας, η οποία ασφαλώς θα προτιμούσε μια πιο άμεση, άρα αναλογική, σχέση με το εκλογικό σώμα. Μένει αν δούμε αν ο Donald Trump θα ενισχύσει τις βασικές αρχές της ομοσπονδίας, επί των οποίων οι nation fathers βάσισαν το παλαιότερο και αποτελεσματικότερο σύνταγμα του πλανήτη, ή αν θα αποδειχθεί ανερμάτιστος λαϊκιστής, που θα εξωθήσει την παλαιότερη δημοκρατία σε κατάρρευση, διαρρηγνύοντας συνεκτικούς δεσμούς και ανατρέποντας σχέσεις ισορροπίας!
Όποιος θέλει να καταλάβει τα επερχόμενα ας διαβάσει αμερικανική πολιτική ιστορία (βλέπε σημείωση 1)…
Υστερόγραφο – Τα καθ’ ημάς
Πιστεύω ακράδαντα ότι η θέση της Ελλάδος στη Δυτική Συμμαχία είναι αδιαπραγμάτευτη, γι’ αυτό και παρά τα όποια ελλείμματα και υστερήσεις μας (θεσμικές, οικονομικές κοινωνικές) είμαστε μέλος τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, αλλά και της Ευρωζώνης. Η Δύση – δηλαδή πρωτίστως ο αγγλοσαξωνικός κόσμος, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο – έχουν καταστήσει απολύτως σαφές προς πάσα κατεύθυνση ότι η Ελλάδα ανήκει στο σκληρό γεωπολιτικό πυρήνα συμφερόντων τους και ουδείς επιτρέπεται να το αμφισβητήσει αυτό.
Ακριβώς γι’ αυτό -και κόντρα σε κάθε σχετική πρόβλεψη- ποτέ δεν πίστεψα ότι υπάρχει κίνδυνος εξόδου μας από την Ευρωζώνη, οριστικής ρήξεως με τους εταίρους κ.λπ. Το θεατρινίστικο δημοψήφισμα του 2015 κλόνισε την πεποίθησή μου, αλλά η συνέχεια κατέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι δεν υπήρχε πραγματικός κίνδυνος.
Το ίδιο – θέλω να – πιστεύω ισχύει και σήμερα. Δεν βλέπω πως και γιατί, θα “επιτρέψουν” οι ΗΠΑ να περάσει η Ελλάδα σε μια νέα φάση πολιτικής αστάθειας έως και ακυβερνησίας, που ενδεχομένως θα επιφέρει την πλήρη κατάρρευση της χώρας, άρα και της νοτιοανατολικής πτέρυγος του ΝΑΤΟ. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο και απολύτως καταστροφικό, δεδομένου ότι ήδη η Τουρκία είναι σε περιδίνηση που μπορεί να την οδηγήσει έως και εκτός ΝΑΤΟ και με την αντιπαράθεση με την Ρωσία να μην έχει ακόμη κορυφωθεί.
Οι αλλαγές που ευαγγελίζεται ή υποτίθεται θα επιφέρει ο Donald Trump στην πολιτική των ΗΠΑ μπορεί να αφορούν την ανακατανομή βαρών μεταξύ των εταίρων και την μεγαλύτερη συνεισφορά των ευρωπαίων, αλλά αυτό ουδόλως επηρεάζει τις πάγιες γεωπολιτικές επιδιώξεις των ΗΠΑ. Αντιθέτως, μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός ταχύτερης ικανοποιήσεώς των. Πολλώ δε μάλλον, ουδόλως επηρεάζει με αρνητικό τρόπο τη χώρα μας, η οποία καταβάλει τεράστια ποσά για την άμυνά της και η θέση της οποίας καθίσταται ακόμη πιο σημαντική λόγω της αναβαθμισμένης θέσεως του Ισραήλ στις προτεραιότητες της νέας αμερικανικής ηγεσίας.
Σημείωση 1
Θανάση Διαμαντόπουλου, ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΗΠΑ – ΕΝΑΣ ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΟΣ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ 1012
Γιάννη Κοκκινάκη, ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ – Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΗΠΑ
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2012
* ο Ιπποκράτης Χατζηαγγελίδη είναι επικεφαλής της ομάδας χρηματοπιστωτικών συμβούλων INTERACTION FINANCE.
