Ευρωπαϊκή επιχείρηση…. φιάσκο στην Λιβύη!
Η επιχείρηση της Ε.Ε. με την ονομασία "IRINI" (ΕΙΡΗΝΗ) στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης για την διασφάλιση της απόφασης του ΟΗΕ για την επιβολή εμπάργκο όπλων στην Λιβύη και την επιτήρηση της συμφωνίας της διάσκεψης του Βερολίνου εξελίσσεται σε πρωτοφανή...φαρσοκωμωδία.
Στον παθητικό ρόλο του θεατή στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης έχει περιοριστεί ο (κατ' ευφημισμόν) πολεμικός στόλος της Ε.Ε. για την επιχείρηση "IRINI" (ΕΙΡΗΝΗ) που ανέλαβε από την 1η Απριλίου την διασφάλιση της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (απόφαση ΣΑ/ΟΗΕ 2292/2016 )για την επιβολή εμπάργκο όπλων στις δυο εμπλεκόμενες πλευρές του εμφυλίου στην Λιβύη και την τήρηση των όρων της συμφωνίας από τη διεθνή διάσκεψη του Βερολίνου «για την ειρήνευση στη Λιβύη», από την οποία -κατά απαίτηση της Τουρκίας (και με την έγκριση της Γερμανίας) - εξαιρέθηκε η Ελλάδα.
Στις 31 Μαρτίου ανακοινώθηκε επίσημα από την Ε.Ε. η επίσημη έναρξη της επιχείρησης "IRINI" (με τον κωδικό “EUNAVFOR MED IRINI” ), όπως είχε αποφασισθεί στις 17 Φεβρουαρίου στην διάσκεψη του Βερολίνου για την Λιβύη. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση ο σχεδιασμός προέβλεπε την ανάπτυξη "αεροναυτικής δύναμης με εναέρια, θαλάσσια και δορυφορικά μέσα των χωρών της Ε.Ε., η οποία θα έχει αποστολή να διασφαλίσει την εφαρμογή του εμπάργκο όπλων που αποφασίσθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης, και παράλληλα "να διεξάγει επιθεωρήσεις/νηοψίες πλοίων για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι μεταφέρουν όπλα ή συναφές υλικό προς και από τη Λιβύη ", "να παρακολουθεί και να συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικά με τις παράνομες εξαγωγές πετρελαίου από τη Λιβύη", "να συμβάλει στην εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου των δικτύων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων μέσω της συλλογής πληροφοριών και της αεροπορικών περιπολιών" και τέλος "να συμβάλει στην ανάπτυξη ικανοτήτων και στην εκπαίδευση της ακτοφυλακής και του πολεμικού ναυτικού της Λιβύης".
Για το επιχείρηση «Ειρήνης» επιχειρησιακά θα είχε τον έλεγχο το Στρατηγείο της ξηράς στην Ρώμη υπό τις εντολές του διοικητή Ιταλού Αντιναύαρχου Φάμπιο Αγκοστίνι, με υποδιοικητή τον Γάλλο Αντιναύαρχο Jean Michel Martinez ενώ εν πλω διοικητής της "αεροναυτικής δύναμης" αποφασίσθηκε να είναι εναλλάξ ανά εξάμηνο υψηλόβαθμος αξιωματικός της Ελλάδας και της και Ιταλίας. Σήμερα είναι ο Ιταλός Αντιναύαρχος Ετόρε Σότσι.
Έλεγχος και νηοψίες...δειγματοληπτικά!
Από τις πρώτες εβδομάδες όμως είχε διαφανεί ότι η ευρωπαϊκή "αεροναυτικής δύναμης" στην συγκεκριμένη περιοχή της Μεσογείου θα ήταν αρχικά μικρή: δυο φρεγάτες και 2-3 αεροσκάφη εναέριας επιτήρησης. Τον βασικό στόλο αποτελούσε μια ιταλική και μια γαλλική φρεγάτα (αναπτύχθηκε αρχικά η γαλλική φρεγάτα "FS JEAN BART" η οποία αντικαταστάθηκε στις 15 Μαϊου από την ελληνική φρεγάτα "Σπέτσαι")και την ..."αεροπορική δύναμη" ένα αεροσκάφος επιτήρησης από το Λουξεμβούργο (LUX SW3 Merlin III), ένα αεροσκάφος από την Πολωνία (POL – 28B1R ANTONOV BRYZA) και ένα αεροσκάφος από την Γερμανία (GER – PC3 ORION).
Με πρόσχημα την αποφυγή "συνάντησης" των πολεμικών πλοίων με βάρκες μεταναστών, οπότε εξαιτίας των διεθνών συνθηκών θα έπρεπε να προχωρήσουν σε επιχείρησης διάσωσης, περισυλλογής των μεταναστών και μεταφοράς τους σε ευρωπαϊκό λιμάνι (επειδή διαφωνούν ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία και η Αυστρία), η "αεροναυτική δύναμη" κλήθηκε να επιχειρεί μακριά από τις ακτές τις Λιβύης, στην Ανατολική κυρίως Μεσόγειο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πλοία που μεταφέρουν όπλα στη Λιβύη να περνούν ανενόχλητα από περιοχές ελάχιστα ως καθόλου επιτηρούμενες και συνεπώς η βασική αποστολή της επιχείρησης για το εμπάργκο να εκτελείται μόνο...κατά σύμπτωση.
Στη συνεδρίαση της επιτροπής Άμυνας και Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τον ύπατο εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφάλειας και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέπ Μπορέλ, στις 26 Μαϊου, ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, ως αντιπρόεδρος της επιτροπής, ζήτησε την ενίσχυση των ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων της “ Επιχείρησης Ειρήνης”, αφού σχεδόν δύο μήνες μετά την υιοθέτηση της απόφασης από το Συμβούλιο, η επιχείρηση εκτελεί περιπολίες με "μία γαλλική φρεγάτα και δύο αεροπλάνα από την Πολωνία και το Λουξεμβούργο". Μάλιστα, ρώτησε "αν αναμένεται να ενισχυθεί" ουσιαστικά και αν “ η στρατιωτική αυτή αποστολή θα μπορεί να αποτρέψει προκλητικές ενέργειες που πηγάζουν από το παράνομο τουρκο-λιβυκό Μνημόνιο Συνεργασίας”. Η απάντηση του Μπορέλ ήταν ότι “ αναμένεται άμεσα η ενίσχυση με δύο πολεμικά πλοία, από Ελλάδα και Ιταλία, καθώς και επιπλέον αεροπλάνα για την εναέρια παρακολούθηση", αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ αφού οι ενισχύσεις ήταν επί της ουσίας αντικαταστάσεις άλλων σκαφών και όχι ενίσχυση δυνάμεων.
Μακρινοί... θεατές παραδόσεων όπλων
Με δεδομένο το προβληματικό εξαρχής επιχειρησιακό σχέδιο από πολιτικές αποφάσεις (και όχι εξαιτίας στρατιωτικών επιλογών) υπήρξαν διελεύσεις αεροσκαφών και εμπορικών πλοίων που εντοπίστηκαν εκτός ακτίνας "επιχειρησιακής δράσης" να μεταφέρουν και να ξεφορτώνουν κυρίως στο λιμάνι της Τρίπολης χωρίς κανένα απολύτως έλεγχο πολεμοφόδια, οπλικά συστήματα, μισθοφόρους,παραστρατιωτικές μονάδες και Τούρκους στρατιωτικούς. Ειδικά τα ναυλωμένα πλοία από τουρκικές εταιρείες είχαν - όπως φάνηκε - οδηγίες για το δρομολόγιο και την περιοχή κίνησής τους για να μην ελέγχονται από κανένα.
Μάλιστα, στα τέλη Μαΐου ή τις πρώτες ημέρες του Ιουνίου η Γαλλική φρεγάτα, εντόπισε μεγάλο φορτηγό πλοίο που έσπασε τελικά το εμπάργκο όπλων αφού δεν δέχτηκε να σταματήσει για να γίνει έλεγχος/ νηοψία (!) και στην συνέχεια κατέπλευσε στην Λιβύη, όπου ξεφόρτωσε τανκς, όπως αποδείχτηκε από σχετικές δορυφορικές φωτογραφίες.
Από την αποχώρηση της Γαλλικής φρεγάτες, οι νηοψίες είναι ελάχιστες και οι έλεγχοι διεξάγονται συνήθως υπό την μορφή διακριτικής παρακολούθησης γιατί την αποφυγή εμπλοκής. Σύμφωνα με πληροφορίες, λόγω ελλείψεως ναυτικών μέσων και πολιτικών επιλογών, οι έλεγχοι είναι σχεδόν ... εικονικοί και ας ονομάζονται δειγματοληπτικοί, με αποτέλεσμα καμία από τις βασικές αποστολές της επιχείρησης να μην διεξάγεται πραγματικά.
Τουρκική προκλητικότητα με στόχο "θερμό επεισόδιο"
Μετά την αναχώρηση της γαλλικής φρεγάτας η Τουρκία προχώρησε σε ενίσχυση της παρουσίας της και στην προκλητική συμμετοχή της στην μεταφορά και παράδοση όπλων και μισθοφόρων, αδιαφορώντας προκλητικά για την παρουσία (ή μη) ευρωπαϊκής αεροναυτικής δύναμης. Σύμφωνα με τα τουρκικά τηλεοπτικά δίκτυα στα ανοιχτά της Λιβύης και νότια της Κρήτης βρίσκονται τουλάχιστον 7 τουρκικές φρεγάτες ( δηλαδή σχεδόν οι μισές από τις 16 εν ενεργές και το 12% του τουρκικού στόλου πλοίων επιφανείας) και άγνωστος αριθμός από τα 12 σύγχρονα υποβρύχια της. Από την άλλη πλευρά, η «επιχείρηση Ειρήνη» βασίζεται στην ελληνική φρεγάτα "Σπέτσαι" και σε μία Ιταλική που δεν βρίσκεται πάντοτε στην ίδια περιοχή, όπως αποδείχτηκε με το πρόσφατο περιστατικό με το φορτηγό πλοία με σημαίας Τανζανίας που είχε αποπλεύσει από τουρκικό λιμάνι.
Σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύουν τα ναυλωμένα πλοία με τον οπλισμό, ώστε να καθοδηγούνται από τα ραντάρ των τουρκικών φρεγατών σε ακίνδυνα νερά μέχρι το λιμάνι του προορισμού τους στην Λιβύη. Σε άλλες ενημερώνουν εκ των προτέρων για να αλλάζουν ρότα.
Την περασμένη Τετάρτη (10/6) όμως το φορτηγό πλοίο «Cirkin» με σημαία Τανζανίας, ναυλωμένο από άλλη εταιρεία με άγνωστους ιδιοκτήτες, απέπλευσε από τα τουρκικά ύδατα με πορεία προς την Λιβύη, συνοδευόμενο από τρεις τουρκικές φρεγάτες.Δορυφορικές φωτογραφίες το εντόπισαν να περνάει τα Δαρδανέλια πλέοντας. Όταν ενημερώθηκε ο Ιταλός διοικητής της επιχείρησης «Irini» στη Ρώμη, έδωσε εντολή απονήωσης του Aegean Hawk Sikorsky του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού από την ελληνική φρεγάτα, να πλησιάσει το ύποπτο πλοίο και να το ελέγξει. Όμως, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ ιταλικών και γαλλικών εφημερίδων, το πλήρωμα του ελληνικού ελικοπτέρου ενημερώθηκε από μία τουρκική φρεγάτα ότι "το συγκεκριμένο πλοίο βρίσκεται υπό την προστασία της Τουρκίας" και θα πρέπει (φρεγάτα και ελικόπτερο) να απομακρυνθούν από την περιοχή!
Τότε ο Ιταλός διοικητής διέταξε το πλήρωμα του ελληνικού ελικοπτέρου να επιστρέψει στη φρεγάτα «Σπέτσες», δίνοντας νέα εντολή στο ελληνικό πλοίο να γίνει... σκιά του ύποπτου φορτηγού πλοίου, καθώς και των τουρκικών φρεγατών που το συνόδευαν αφού δεν υπήρχαν άλλα πολεμικά πλοία για να υποστηρίξουν την ελληνική φρεγάτα στην αποστολή της!
Από το φιάσκο της επιχείρησης, φάνηκε χωρίς καμία αμφιβολία πως η ευρωπαϊκή ναυτική δύναμη επιχειρούσε στην περιοχή μόνο με ένα πολεμικό πλοίο για να ελέγχει την τήρηση του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη (την ελληνική φρεγάτα "Σπέτσαι"), η ιταλική φρεγάτα ήταν σε άλλη περιοχή, άλλα πλοία διαθέσιμα δεν υπήρχαν και η Τουρκία στην χειρότερη περίπτωση θα μπορούσε να παρατάξει 3 ως 10 πολεμικά πλοία στο σημείο της νηοψίας. Έτσι το εμπορικό πλοίο παρέδωσε ανενόχλητο το φορτίο του στο λιμάνι Μισράτα στη Λιβύη και η Τουρκία έδειξε ποιος ελέγχει την περιοχή και πόσο...υπολογίζει την ευρωπαϊκή επιχείρηση "IRINI".
Για το περιστατικό δεν υπήρξε καμία αντίδραση της Ε.Ε. ή από τον διοικητή της επιχείρησης που δημιούργησε με την στάση της ένα μοναδικό στα σύγχρονα στρατιωτικά στρατιωτικά χρονικά: την ακύρωση ενός ελέγχου με την εξουσία απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ υπό την απειλή "προστασίας τρίτου κράτους" (δηλ. της Τουρκίας). Μόνο μια δήλωση- έκκληση από την εκπρόσωπο του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Άντεμπαρ, που έγινε την Παρασκευή προς όλους τους εμπλεκόμενους «να σταματήσουν τον εφοδιασμό με όπλα και μαχητές» στην Λιβύη. Για το ενδεχόμενο της αποστολής γερμανικών πλοίων δεν έκανε κανένα σχόλιο.
Δεκάδες Ρωσικές αποστολές
Οι επιτηρητές των κυρώσεων του ΟΗΕ εντόπισαν περισσότερες από 20 πτήσεις μεταξύ Ρωσίας και ανατολικής Λιβύης από τον Αύγουστο του 2018 έως τον Αύγουστο του 2019 με πολιτικά αεροσκάφη «που συνδέονται στενά ή ανήκουν» στον Ρωσικό όμιλο στρατιωτικών συμβούλων και μισθοφόρων Wagner ή σε σχετιζόμενες εταιρείες. Σε έκθεση του ΟΗΕ, αναφέρεται ότι ερευνούν επίσης αναφορές σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι ένα εξάμηνο συμβόλαιο μεταξύ της Wagner και του Χάφταρ έληξε στις 15 Οκτωβρίου του 2019 γιατί μέχρι τότε είχε πληρωθεί λιγότερο από το 50% των 173 εκατομμυρίων δολαρίων της συμφωνίας.
Σύμφωνα με εμπιστευτική έκθεση 57 σελίδων των Ηνωμένων Εθνών που συνέταξε ομάδα ανεξάρτητων επιτηρητών κυρώσεων, που υποβλήθηκε στην επιτροπή κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ανέφερε ότι η ρωσική ιδιωτική εταιρεία υπηρεσιών ασφαλείας είχε αναπτύξει δυνάμεις "800 ως 1200 ατόμων " σε εξειδικευμένες στρατιωτικές αποστολές, συμπεριλαμβανομένων ομάδων ελεύθερων σκοπευτών.
Στις 26 Μαϊου ο αμερικανικός στρατός κατήγγειλε πως Ρώσοι πιλότοι πέταξαν μαχητικά αεροσκάφη MiG 29 και SU-24 σε μια αεροπορική βάση της Λιβύης με τη συνοδεία άλλων ρωσικών μαχητικών, περιγράφοντας λεπτομερώς την ανάπτυξη της αεροπορικής δύναμης που μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στον πόλεμο της Λιβύης.
Η Αμερικανική Αφρικανική Στρατιωτική Διοίκηση (AFRICOM) ανέφερε ότι η Ρωσία έστειλε μαχητικά αεροσκάφη στη Λιβύη μέσω της Συρίας για να υποστηρίξει τους Ρώσους μισθοφόρους που πολεμούν στο πλευρό του LNA ενώ ανέφερε ότι τα αεροσκάφη ξαναβάφτηκαν στη Συρία με χρώματα του Λιβυκού Εθνικού Στρατού(LNA), για να αφαιρεθεί το έμβλημα της Πολεμικής Αεροπορίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Στις 7 Μαϊου για το θέμα των μισθοφόρων στη Λιβύη, ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Στέφαν Ντουτζαρίτς δήλωσε ότι "αυτό αποτελεί θέμα ανησυχίας για τον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες". Έκτοτε συντάσσονται μόνο αναφορές και συμπληρώνονται στοιχεία για εκθέσεις από τις παρατηρήσεις της ευρωπαϊκής δύναμης και ανεξάρτητων παρατηρητών του ΟΗΕ...