Είναι Ευρωβουλευτής του ΚΙΝ.ΑΛ και Πρόεδρος Επιτροπής για το Μέλλον της Τεχνολογίας και της Επιστήμης (STOA) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έχει εργαστεί σκληρά για την προώθηση της τεχνολογίας και της γνώσης γύρω από αυτή στην ΕΕ, και είναι ίσως η πιο αρμόδια να μιλά για αυτά τα θέματα. Είναι η Εύα Καϊλή και αυτές είναι μερικές από τις σκέψεις που είχε μοιραστεί με το κοινό σε συνέντευξή της στο Startupper MAG.
Κυρία Καϊλή, είστε πρόεδρος της Επιτροπής για το Μέλλον της Τεχνολογίας και της Επιστήμης (STOA) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Κατ’ αρχάς, μπορείτε να μας μιλήσετε για τις αρμοδιότητες της επιτροπής; Ποια θέματα είναι ψηλά στην ατζέντα σας για τα επόμενα χρόνια;
Η Επιτροπή για το Μέλλον έχει στόχο να παρέχει στους ευρωβουλευτές εξειδικευμένη επιστημονική γνώση και εναλλακτικές επιλογές σε σχέση με όλες τις τεχνολογίες που θα έχουν επίδραση στις κοινωνίες μας. Ένα παράδειγμα είναι η τεχνολογία 5G. Η STOA έχει αναλάβει να διερευνήσει αντικειμενικά αν υπάρχουν επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία και να αξιολογήσει όλες τις επιστημονικές απόψεις –θετικές και αρνητικές–, έτσι ώστε οι ευρωβουλευτές να έχουν στοιχεία στα χέρια τους πριν αποφασίσουν να νομοθετήσουν για το θέμα. Στις προτεραιότητες της STOA είναι η τεχνητή νοημοσύνη, η ανάπτυξη των έξυπνων πόλεων, η βιοτεχνολογία και βιοηθική και σίγουρα η δημιουργία ηθικού πλαισίου κανόνων για την προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των πολιτών, οι νέες τεχνολογίες στην ενέργεια κ.ά.
Υπάρχει κάποιο μακροχρόνιο σχέδιο από την ΕΕ για την ψηφιακή Ευρώπη του μέλλοντος, μέσω προγραμμάτων, νέων κανονισμών και χρηματοδοτήσεων; Πώς θα περάσουν όλες οι τεχνολογίες στην καθημερινότητά μας;
Υπάρχει ένα συνεκτικό πακέτο περίπου 15 κανονισμών στον τομέα των data, AI, Blockchain, Cryptoassets, cybersecurity, Fintech κ.λπ., που πρόκειται να έρθει προς ψήφιση το 2021. Η Ευρώπη φιλοδοξεί να γίνει ο παγκόσμιος ηγέτης σε αυτές τις τεχνολογίες και λειτουργεί με πολύ συστηματικό τρόπο σε ένα περιβάλλον όπου τόσο η Κίνα όσο και οι ΗΠΑ δεν λειτουργούν απαραίτητα σαν εταίροι μας. Σε αυτήν τη φάση χρειάζεται ένας συντονισμός με τα κράτη-μέλη, ώστε να υιοθετήσουν γρήγορα τους κανονισμούς και να τους περάσουν στην αγορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι, αν και υπάρχουν πλήρεις κανονισμοί για τη λειτουργία των Fintech στην Ευρώπη, στην Ελλάδα δεν υπάρχει άμεση εφαρμογή των κανονισμών, με αποτέλεσμα οι πολίτες να μην έχουν εναλλακτικές και οι τράπεζες να υπερχρεώνουν τραπεζικές υπηρεσίες που σε άλλα κράτη-μέλη είναι μηδενικού κόστους.
Πώς θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη την «επέλαση» της Κίνας αλλά και των ΗΠΑ στις εξελιγμένες τεχνολογίες και στο ΑΙ;
Η επέλαση της Κίνας και των ΗΠΑ στο ΑΙ οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αυτές οι χώρες έχουν εντελώς διαφορετική αντίληψη από εμάς στην Ευρώπη για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών τους. Στο αυταρχικό καθεστώς της Κίνας δεν υπάρχει καν νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων, ενώ στην Αμερική είναι αρκετά χαλαρή. Οι ΗΠΑ, όπως γνωρίζουμε, υπερέχουν στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, με παγκόσμια πρωτιά στην καινοτομία, καθώς είναι μια ενιαία αγορά και με πρόσβαση σε μεγάλα κεφάλαια ακόμη και για εταιρείες υψηλού ρίσκου, ενώ στην Ευρώπη δυστυχώς δεν έχουμε κάποια μεγάλα ονόματα να αντιπαραθέσουμε. Για να επιτευχθεί μια ενιαία ψηφιακή αγορά, απαιτούνται ακόμη μεγαλύτερες ταχύτητες εφαρμογής νέων κανονισμών αλλά και η μεταξύ τους εναρμόνιση. Η μεγάλη συνεισφορά της ΕΕ στο θέμα όμως θα είναι σίγουρα η παραγωγή έρευνας, η οποία υποστηρίζεται από ισχυρή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και φυσικά το ηθικό πλαίσιο κανόνων, το οποίο μπορεί να γίνει η βάση για παγκόσμια ποιοτικά στάνταρντ στη χρήση του ΑΙ. Ήδη το GDPR συζητιέται παγκοσμίως ως σημείο αναφοράς για την προστασία των ψηφιακών δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ.
Ήσαστε εισηγήτρια για τον κανονισμό του Crowdfunding, ο οποίος ψηφίστηκε με ευρεία πλειοψηφία από την Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Γιατί ήταν μια σημαντική επιτυχία η ψήφισή του;
Είναι στρατηγικά κομβικός κανονισμός, ειδικά για τη χώρα μας που έχει αποτυχημένο τραπεζικό σύστημα και σχεδόν ανύπαρκτη αγορά VC, κυρίως σε very early stage financing. Εάν έχετε ένα project και χρειάζεστε χρηματοδότηση, μπορείτε να αναρτήσετε την πρότασή σας σε μια πλατφόρμα crowdfunding, πλέον σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ, και να διεκδικήσετε έως και 5 εκατ. ευρώ το χρόνο, είτε σε μορφή δανείου είτε σε μορφή equity. Στην αρχή η ιδέα ήταν να υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης σε αρχικά στάδια, αλλά, δεδομένων των εγγενών αδυναμιών της Ευρώπης στη χρηματοδότηση καινοτόμων Startups, επεκτείναμε τον κανονισμό για να μπορεί να βοηθά και scaleups. Χρειάζεται μια δόση εξωστρέφειας όμως και από το οικοσύστημα των επιχειρήσεων. Ένα παράδειγμα είναι να διαθέτουν όλες οι επιχειρήσεις τα τρία βασικά φύλλα των οικονομικών τους στοιχείων στα αγγλικά, ώστε ξένοι επενδυτές να μπορούν να κάνουν συγκρίσεις.
Πολλοί ξένοι αναλυτές θεωρούν ότι η Ευρώπη υστερεί σε επίπεδο δημιουργίας νεοφυών επιχειρήσεων (Startups) σε σχέση με τις ΗΠΑ, λόγω λιγότερων χρηματοδοτικών εργαλείων και ταυτόχρονα μεγαλύτερης δυσκολίας πρόσβασης σε αυτά. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα;
Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι διαφορετικό. Έχουμε εξαιρετικές Startups, εξαιρετική τεχνολογία, εξαιρετική γνώση και εξαιρετικές δυνατότητες, αλλά δεν υπάρχει ώριμη αγορά private equity. Στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, υπάρχει αφθονία για early stage, seed και round A, αλλά από εκεί και πέρα τίποτα. Τόσο οι χρηματοδοτήσεις B’ Γύρου όσο και οι δευτερεύουσες (σ.σ. οι οποίες δεν πάνε απευθείας στην εταιρεία και προέρχονται από τρίτους κατόχους μετοχών) στην Ευρώπη είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Για τον λόγο αυτό κάθε επιτυχημένη ευρωπαϊκή προσπάθεια πάει στην Αμερική. Στον αντίποδα, στον ευρωπαϊκό Νότο, αν και διορθώθηκε σε μεγάλο βαθμό η χρηματοδότηση σε seed και Α’ Γύρου, και με τη συμμετοχή των προγραμμάτων του European Investment Fund, το βασικό πρόβλημα πλέον βρίσκεται στην αδυναμία να βρεθούν τα πρώτα 20.000-30.000 ευρώ. Προσπαθούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε δύο προβλήματα και όχι ένα, τόσο με το καινούργιο Horizon Europe, όσο και με στοχευμένα προγράμματα οργανισμών όπως το ΕΙΤ Digital.
Από τη συμμετοχή σας σε επιτροπές και διεθνή φόρουμ έχετε σχηματίσει μια ολοκληρωμένη άποψη για την εξέλιξη και τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και για τα θέματα ηθικής που συνδέονται με αυτήν. Είστε υπέρ της νομοθετικής ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης από την ΕΕ;
Ήδη ως εισηγήτρια, για τους Σοσιαλδημοκράτες, της πρώτης έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την τεχνητή νοημοσύνη, που ψηφίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία το 2019, έθεσα τις βάσεις για τη δημιουργία αυτού του ηθικού πλαισίου κανόνων. Συμπεριλήφθηκαν προτάσεις για το δικαίωμα στην «offline ζωή» των πολιτών, για τη δυνατότητα των πολιτών πάντα να ζητούν μια δεύτερη άποψη από άνθρωπο σε οποιαδήποτε απόφαση αλγόριθμων που αφορούν στη ζωή τους, ενώ ζητήσαμε από την επιτροπή να επιβλέπει από κοντά και να αναλάβει δράση για το θέμα της επιρροής πολλών εφαρμογών στη συναισθηματική κατάσταση των χρηστών, με σκοπό την προώθηση των κατάλληλων προϊόντων (perception manipulation).
Πέρυσι είχατε υποβάλει μία ερώτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις πιθανές «επιπλοκές» από την εφαρμογή του GDPR, όπως για παράδειγμα η παρεμπόδιση της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) στην Ευρώπη από τις εγχώριες εταιρείες. Ανησυχείτε ακόμα για το συγκεκριμένο θέμα;
Όχι, δεν ανησυχώ, διότι είμαι σίγουρη ότι ευρωβουλευτές, επιτροπή και συμβούλιο θα βρούμε τη χρυσή τομή που θα επιτρέπει ολοκληρωμένη προστασία για τους πολίτες με ταυτόχρονη ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας για το ΑΙ. Γνωρίζουμε πλέον καλά ότι και λόγω του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και την Κίνα, δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτοι. Πάντως ήδη απ’ ό,τι έχω πληροφορηθεί, η επιτροπή σκοπεύει να λάβει υπόψη τη νομοθεσία ανάλογα και με τον τομέα εφαρμογής του ΑΙ αλλά και με τις χρήσεις. Για παράδειγμα, άλλη έμφαση θα δοθεί σε εφαρμογές ΑΙ στον τομέα της υγείας ή των μεταφορών και άλλοι πιο αυστηροί κανόνες θα υιοθετηθούν για τα αυτόνομα όπλα.
Έχετε ασχοληθεί εκτεταμένα τα προηγούμενα χρόνια ως ευρωβουλευτής και μέλος της Ειδικής Επιτροπής σχετικά με τις φορολογικές αποφάσεις τύπου «tax ruling» και με άλλα μέτρα παρόμοιου χαρακτήρα. Ποια είναι η γνώμη σας για τη φορολογία των ψηφιακών κολοσσών;
Η διαδικασία αναφορικά με τη φορολόγηση των ψηφιακών υπηρεσιών έχει περιέλθει σε μια νέα δυναμική, καθώς η Ευρώπη κατανόησε επιτέλους αυτό για το οποίο μιλάω πολλά χρόνια τώρα: την ανάγκη φορολογικής εναρμόνισης και όχι μόνο συνεργασίας. Το θέμα του ψηφιακού φόρου είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και είναι κομβικό να υπογραμμίσουμε ότι η φορολόγηση πρέπει να γίνεται στο μέρος όπου δημιουργείται το κέρδος. Δεν πρέπει ούτε να μεταφέρεται ούτε να μην αποδίδεται. Πρότασή μου είναι τα έσοδα που προκύπτουν από τους ψηφιακούς κολοσσούς να πηγαίνουν σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο, που θα ενισχύει οικονομικά δράσεις ανάπτυξης της ψηφιακής γνώσης και καινοτομίας σε επίπεδο ΕΕ. Αναφορικά με τα rullings, πρέπει να πούμε ότι δεν είναι απαραίτητα παράνομα και αυτό δεν μας διευκολύνει να αλλάξουμε κουλτούρα ως ΕΕ και να απαιτήσουμε δίκαιη φορολόγηση εκεί όπου παράγεται το κέρδος. Παράνομο είναι να μη γνωστοποιούνται σε όλα τα κράτη-μέλη από το κράτος που τα δημιουργεί, όπως ήταν π.χ. η περίπτωση των LuxLeaks. Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα δύο χρόνια είναι κομβικά για την ολοκλήρωση ενός πλαισίου κοινής ευρωπαϊκής δράσης σε ζητήματα ψηφιακής φορολόγησης.
Συμμερίζεστε την άποψη όσον αφορά στο Blockchain, ότι πρόκειται για μια ανατρεπτική τεχνολογία; Ποιες ευκαιρίες και δυνατότητες δίνει η τεχνολογία Blockchain;
Αλλάζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το ρόλο των «έμπιστων τρίτων μερών» στην αλυσίδα αξίας. Αυτό πολλές φορές ονομάζεται «αποδιαμεσολάβηση», δηλαδή να μετακινείς εκτός αγοράς όλους τους μεσάζοντες. Καθώς η τεχνολογία ωριμάζει με γρήγορους ρυθμούς, θα δούμε σημαντικές αλλαγές στην αγορά σε τομείς όπως αυτοί των τραπεζών και των χρηματο-οικονομικών συναλλαγών, των δικτύων παροχής ενέργειας, της μεταφοράς του κινητού και ακίνητου πλούτου, της εκτέλεσης αυτοματοποιημένων έξυπνων συμβολαίων, της κατοχύρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων, του διεθνούς εμπορίου, της ποιότητας υλικών προέλευσης, της ψηφιακής ταυτότητας και των πιστοποιητικών μας, αλλά και σε εκατοντάδες άλλους τομείς.
Ποια είναι η γνώμη σας για τα ψηφιακά νομίσματα ή κρυπτονομίσματα, όπως το Bitcoin;
Πιστεύω ότι ο ρόλος τους θα είναι καταλυτικός στην αντιμετώπιση οικονομικών αποκλεισμών και στη βελτίωση της διαδικασίας πληρωμών. Τα κρυπτονομίσματα είναι μια τεχνολογική εξέλιξη του χρήματος και λύνουν ένα πολύ βασικό πρόβλημα: σε αντίθεση με το χάρτινο ή το ψηφιακό νόμισμα, το κρυπτονόμισμα μπορεί να κωδικοποιηθεί σε ένα smart contract. Αυτή η δυνατότητα μπορεί να επιτρέψει το πέρασμά μας σε ένα διαφορετικό επίπεδο connectivity, όπου η ανταλλαγή αξίας δεν θα είναι μια διαδικασία μόνο μεταξύ ανθρώπων, αλλά και μεταξύ ανθρώπων και μηχανών ή και των μηχανών μεταξύ τους. Η δε μη αναστρέψιμη καταγραφή των συναλλαγών μπορεί να διασφαλίσει, χωρίς μεσάζοντες, την εφαρμογή των συμφωνηθέντων, επιτυγχάνοντας ασφάλεια, ταχύτητα, μείωση κόστους και διακρατικές συναλλαγές με πολύ μεγαλύτερη ευκολία, αλλά και πλήρη έλεγχο των αποταμιεύσεών μας χωρίς να μπορεί μια ΕΚΤ να σβήσει τις οικονομίες μιας ζωής, επειδή ορισμένοι απέτυχαν να προστατεύσουν την τράπεζα από λανθασμένες αποφάσεις ή υπερέκθεση σε επενδύσεις υψηλού ρίσκου. Και πολλά ακόμα είναι τα οφέλη γύρω από τη δυνατότητα ψηφιοποίησης προϊόντων περιουσιών και αξίων.
Η Ελλάδα μπορεί να γίνει το επόμενο «success story» της Ευρώπης;
Μπορεί αν θέλει. Το αν θα γίνει μια χώρα «success story» στον τομέα των νέων τεχνολογιών είναι ζήτημα απόφασης. Δεν χρειάζεται ούτε να είσαι μεγάλη χώρα, ούτε υπερβολικά πλούσια, ούτε γεωγραφικά ευνοημένη. Πρέπει να πάρεις απλώς την απόφαση να μπεις στο χάρτη της καινοτομίας. Δεν θα επαναλάβω γιατί πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει όλα τα φόντα να γίνει ισχυρός πυλώνας καινοτομίας, θα επαναλάβω όμως ότι η απόφαση υλοποίησης ενός σχεδίου απαιτεί μια νοοτροπία και μια αντίληψη που δεν είναι ξεκάθαρο ότι διατρέχει όλη τη χώρα μας. Έχουν ασφαλώς γίνει τα πρώτα βήματα με το υπουργείο Ψηφιακής Τεχνολογίας, αλλά αυτό αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα, καθώς για την επιτυχία, όλες οι δομές της χώρας, δημόσιες και ιδιωτικές, θα πρέπει να διακατέχονται από το όραμα της καινοτομίας.
Σοσιαλιστές και Δημοκράτες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
