O Αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ και στέλεχος του Ινστιτούτου Ιατρικής Έρευνας του Γουέστμιντ Δρ Μαρκ Ντάγκλας θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ιολόγους του κόσμου.
Στην αποκλειστική συνέντευξη, που παραχώρησε στο emea πριν από λίγες ημέρες, αναλύει τον κορωνοϊό SARS-CoV-2, μιλάει για τις έρευνες για εμβόλια και νέα φάρμακα και στέλνει μήνυμα σε όλους τους Έλληνες να συνεχίσουν την πιστή τήρηση των μέτρων κατά του COVID-19 μέχρι την ανακάλυψη της πρώτης αποτελεσματικής θεραπείας.
emea: Δρ Ντάγκλας σας ευχαριστούμε πολύ για την αποδοχή της πρότασής μας γι’ αυτή την συνέντευξη αλλά και τον χρόνο σας εν μέσω πανδημίας. Αλήθεια πως αποφασίσατε να εξειδικευτείτε στους ιούς και όχι σε κάποιο άλλο τομέα της ιατρικής;
Δρ Ντάγκλας: “Ως γιατρός ήθελα να δουλέψω πάνω στους ιούς γιατί έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία και ήθελα να δω τι μπορούμε να κάνουμε σε αυτό το πεδίο. Οι ιοί είναι οι πρώτες αιτίες παγκοσμίως, για παράδειγμα, στον καρκίνο του ήπατος. Μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε και μπορούμε να παρέχουμε θεραπεία και συνεχώς η κατάσταση γίνεται καλύτερη. Κάποτε δεν μπορούσαμε να το κάνουμε. Έχουμε όμως σημειώσει (άλματα) προόδου. Γινόμαστε καλύτεροι με το πέρασμα του χρόνου”.
emea: Το τελευταίο διάστημα εξαιτίας του νέου κορωνοϊού, ο κόσμος βρέθηκε ξαφνικά να ακούει και διαβάζει συνέχεια καθημερινά για τους ιούς, τις έρευνες για εμβόλια και φάρμακα για την θεραπεία από την ασθένεια COVID-19 χωρίς να έχει την απαραίτητη γνώση. Με απλά λόγια, θέλετε να μας πείτε τι είναι οι ιοί; Και σε τι διαφέρει ο κορωνοϊός από τους άλλους ιούς;
Δρ Ντάγκλας: “Υπάρχουν πολλοί ιοί στο περιβάλλον και είναι όλοι λίγο διαφορετικοί μεταξύ τους. Βασικά, είναι η απλούστερη μορφή ζωής. Αλλά το διαφορετικό με αυτούς σε σχέση με άλλους μικρο-οργανισμούς είναι η μορφή τους και το τρόπος που λειτουργούν. Σε αντίθεση με τα βακτήρια που υπάρχουν παντού γύρω μας και είναι επίσης μικρο-οργανισμοί, αλλά όχι όλα παθογόνα, χρειάζονται ένα κύτταρο για να επιβιώσουν. Τα βακτήρια είναι μικρο-οργανισμοί που μπορούν να επιβιώσουν από μόνα τους. Έτσι, αν τα τοποθετήσουμε σε ένα διάλυμμα με θρεπτικά συστατικά, τα βακτήρια θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν, να αναπτύσσονται και να αυξάνονται.
Οι ιοί όμως δεν το κάνουν αυτό. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα μόνοι τους! Χρειάζονται ένα κύτταρο να το προσεγγίσουν, να εισχωρήσουν και να το εξαναγκάσουν να αναπαράγει αντίγραφα του ιού, ώστε να μολύνουν και άλλα κύτταρα, με την ίδια διαδικασία. Ουσιαστικά μετατρέπουν τα κύτταρα σε εργαστάσιο παραγωγής του ιού. Το σώμα μας αποτελείται από κύτταρα και το κάθε κύτταρο είχε στον πυρήνα του το ανθρώπινο DNA, ένα νουκλεϊκό οξύ που περιέχει τις γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν τη βιολογική ανάπτυξη όλων των κυτταρικών μορφών ζωής. Και μέσω του γενετικού υλικού μπορούν να πολλαπλασιάζονται με έναν μοναδικό τρόπο. Αλλά δεν είναι όλα τα κύτταρα το ίδιο. Υπάρχουν επιθηλιακά κύτταρα στην επιδερμίδα, κύτταρα νευρικού ιστού, όπως οι νευρώνες και τα νευρογλοιακά κύτταρα, που τρέφουν, μονώνουν και στηρίζουν τους νευρώνες, μυϊκά κύτταρα, κύτταρα πνευμόνων, κύτταρα ήπατος, κτλ.
Βασικά, ο ιός αυτό κάνει: υφαρπάζει το κύτταρο. Εισέρχεται μέσα στο κύτταρο διαπερνώντας την κυτταρική μεμβράνη και με την χρήση του γενετικού του υλικού αναγκάζει το κύτταρο να αναπαράγει αντίγραφα του ιού αντί για αντίγραφα του κυττάρου. Οι ιοί αποτελούνται από ένα πρωτεϊνικό περίβλημα, το οποίο ονομάζεται καψίδιο, μέσα στο οποίο υπάρχει το γενετικό τους υλικό και αυτό είναι συνήθως ένα μόριο δεοξυριβονουκλεϊκoύ οξέως (DNA), ή ριβονουκλεϊκoύ οξέως (RNA).
Ουσιαστικά, ο ιός περιέχει ένα μικρό τμήμα DNA ή RNA και λειτουργεί ως …αεροπειρατής καταλαμβάνοντας ένα ανθρώπινο κύτταρο και χρησιμοποιώντας τους μηχανισμούς αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του κυττάρου για τον δικό του πολλαπλασιασμό. Από την είσοδο του ιού και μετά το κύτταρο μετατρέπεται σε ένα…εργαστάσιο παραγωγής νέων ιών πιστών αντιγράφων του αρχικού”.
emea: Αυτό συμβαίνει και με τον νέο κορωνοϊό (SARS-CoV-2) που έχει προκαλέσει την σημερινή πανδημία;
Δρ Ντάγκλας: “Γενικά, ναι. Κοιτάξτε, υπάρχουν τόσα είδη ιών και ανάμεσά τους βρίσκουμε και τους κορωνοϊούς. Ακόμα και το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από ποικιλία ιών (με κυριότερους, τους λεγόμενους ρινοϊούς), όπως και το συνάχι. Αλλά με τους ιούς υπάρχει το εξής ιδιαίτερο σημείο: οι ιοί τείνουν να είναι εξειδικευμένοι σε ένα είδος ζωής.
Εχουν προσαρμοστεί να ζουν σε ένα συγκεκριμένο είδος, π.χ. τον άνθρωπο και να επιβιώνουν μέσω ενός συγκεκριμένου “ξενιστή”. Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί κορωνοϊοί. Τα σκυλιά και οι γάτες έχουν κορωνοϊούς. Ακόμα και τα ψάρια έχουν. Και φυσικά οι νυχτερίδες έχουν κορωνοϊούς. Απλά δεν συνηθίζουν να προσβάλλουν διαφορετικά είδη. Δεν περνάει δηλαδή από το ένα ζωϊκό είδος σε ένα άλλο. Ο SARS-CoV-2 είναι ένας κορωνοϊός… συγγενείς των κορωνοϊών που προσβάλλουν τις νυχτερίδες και γι’ αυτό πιστεύουμε ότι προήλθε από τις νυχτερίδες. Αλλά δεν είναι κάτι καινούργιο.
Ξέρουμε τέσσερις διαφορετικούς κορωνοϊούς που μπορούν να μολύνουν ανθρώπους. Αυτός όμως ο συγκεκριμένος κορωνοϊός, που ανακαλύφθηκε το 2019, δείχνει να είναι διαφορετικός από τους προηγούμενους και είναι πιο σοβαρή (η επίπτωσή του). Είναι νέος και πιο επιθετικός στον “ξενιστή” του. Δεν γνωρίζουμε πως πέρασε από τις νυχτερίδες στον άνθρωπο αλλά πιθανότητα από ένα ενδιάμεσο είδος (π.χ. τους παγκολίνους). Είναι ένας κορωνοϊός ζωονοσικής προέλευσης, δηλαδή.
Για τον κορωνοϊό του 2003, που προκαλούσε το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (ή SARS) ξέρουμε ότι πέρασε στον άνθρωπο από τις νυχτερίδες διαμέσου της ασιατικής μοσχογαλής. Κάθε φορά που περνάει από το ένα είδος στο άλλο προσαρμόζεται και μετά περνάει σε ένα άλλο. Μετά την μετάλλαξή του είναι σε θέση να προσβάλλει τους ανθρώπους. Το βασικό πρόβλημα είναι πως επειδή είναι ένας νέος ιός οι άνθρωποι δεν έχουν ανοσία σε αυτόν. Ακόμα και στην γρίπη, έχουμε ανοσία ως ένα βαθμό, γιατί αλλάζει λίγο κάθε χρόνο. Όμως ως ανθρώπινο είδος έχουμε ανοσία σε ένα ποσοστό, οπότε με την γρίπη, ξέρουμε ότι θα υπάρχει επιδημία επειδή εξαπλώνεται γρήγορα λόγω μεταδοτικότητας αλλά δεν θα εξελιχθεί σε μια άσχημη κατάσταση.
Ειδικά, με την χρήση των εμβολίων, μπορείς να δημιουργήσεις πολύ πολύ γρήγορα ανοσία στο πλήθος. Με το κρυολόγημα ή την γρίπη, ένας μεγάλος πληθυσμός ανθρώπων που αρρώστησαν από τον ίδιο ακριβώς ιό και ανάρρωσαν, είναι καλά γιατί έχουν αναπτύξει ανοσία. Αυτό δεν ξέρουμε αν ισχύει και για πόσο με τον νέο κορωνοϊό”.
emea: Πολλές χώρες έδωσαν μεγάλη σημασία στην καμπύλη της εξάπλωσης, αναφέρθηκε συχνά και ο όρος «ισοπέδωση» της καμπύλης, που δεν είχαμε ακούσει ξανά. Είναι τελικά τόσο σημαντικό σε αυτή την πανδημική κρίση;
Δρ Ντάγκλας: “Είναι ενδιαφέρον αυτό. Ναι, σε αυτή την περίπτωση, όπου δεν υπάρχει ανοσία, δεν έχουμε εμβόλιο ή φάρμακο για την θεραπεία απέναντι στον νέο κορωνοϊό, η προσπάθεια των επιστημόνων ήταν να μην αποκτήσει η εξάπλωση μια εκθετική καμπύλη. Να ελεγχθεί η εξάπλωση με κάποιο τρόπο. Και βασικά ο τρόπος που μπορεί να γίνει αυτό είναι με την διακοπή της αλυσίδας της μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο. Με βάση τα πρώτα στοιχεία το ποσοστό ήταν 2 με 2,5 νέα κρούσματα από κάθε νέο.
Στις εκθετικές καμπύλες, αυτός ο αριθμός ανεβαίνει στους 4, στους 8, μετά στους 16 και ούτω καθεξής. Γι’ αυτό αν μπορέσεις να κρατήσεις τους ανθρώπους ξεχωριστά, δεν μπορεί να επεκταθεί ο αριθμός των νέων κρουσμάτων αφού ένα άτομο που έχει μολυνθεί δεν έχει την δυνατότητα να μολύνει πολλούς περισσότερους. Και όλη η ιδέα της “ισοπέδωσης” της καμπύλης, είναι η δημιουργία μιας απόστασης ασφαλείας που δεν επιτρέπει την εξάπλωση παρά στον ελάχιστο αριθμό ατόμων σε έναν πληθυσμό. Στην αντίθετη περίπτωση, η καμπύλη της αύξησης (των κρουσμάτων) γίνεται απότομη και τότε πολλοί άνθρωποι ασθενούν ταυτόχρονα. Αυτό συνέβη βασικά στην Ιταλία, όπου το σύστημα υγείας κατακλύστηκε από ασθενείς. Και ξέρετε υπάρχει ένας συγκεκριμένος αριθμός γιατρών και νοσηλευτών, ένας συγκεκριμένος αριθμός κλινών, αναπνευστήρων, αιθουσών αρνητικής πίεσης και το κάθε σύστημα υγείας έχει ένα όριο.
Δεν μπορούν να εισαχθούν όσοι ασθενήσουν ταυτόχρονα. Δεν είναι δυνατόν να παρασχεθεί η κατάλληλη αγωγή, με τον τρόπο που πρέπει σε όλους. Αντιθέτως, με την “ισοπέδωση” της καμπύλης, αυτό είναι εφικτό. Με απλά λόγια, αντί να ασθενήσουν όλοι μαζί το ίδιο χρονικό διάστημα, είναι προτιμότερο να ασθενήσει ο ίδιος αριθμός αλλά κατά την διάρκεια μιας μεγαλύτερης χρονικής περιόδου.
Με αυτό τον τρόπο το σύστημα υγείας μπορεί να ανταποκριθεί στους ασθενείς που εισάγονται στα νοσοκομεία και ο καθένας να έχει καλύτερη περίθαλψη. Και αν συνεχιστεί με τους ίδιους ελεγχόμενους ρυθμούς η εμφάνιση των κρουσμάτων, ενδεχομένως αν παραταθεί αρκετά μπορεί να έχουν εγκριθεί θεραπείες για την ασθένεια, εξειδικευμένες θεραπείες με φάρμακα για τον κορωνοϊό- ή και εμβόλια που θα εμποδίζουν την εξάπλωση της μετάδοσής του”.
emea: Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν καθημερινά εξελίξεις από τις έρευνες για εμβόλιο και για κάποιες δραστικές ουσίες, που ενδέχεται να αποτελέσουν την θεραπεία κατά του νέου κορωνοϊού.
Δρ Ντάγκλας: “Χωρίς να έχω εικόνα εκ των έσω, μπορώ να πω ότι διεξάγονται πολλές έρευνες παράλληλα και με πολύ εντατικούς ρυθμούς. Και το σημαντικότερο για πρώτη φορά φαίνεται πως υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων ανάμεσα σε επιστημονικές ομάδες σχετικά με τον νέο κορωνοϊό. Γενικότερα υπάρχει ένα διεθνές πνεύμα συνεργασίας. Κάτι που δεν είχαμε δει στο παρελθόν. Αυτό έχει βοηθήσει σημαντικά. Ακόμα όμως δεν έχουμε θεραπεία. Και… Το εμβόλιο είναι πολλούς μήνες μακριά”.
emea: Στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει γίνει πολύ λόγος για την χρήση προστατευτικής ή χειρουργικής μάσκας προσώπου από τους πολίτες. Εσείς ως ιολόγος τι προτείνετε;
Δρ Ντάγκλας:«Κοιτάξτε, αυτή είναι μια ερώτηση…πολύπλοκη. Είναι αλήθεια ότι όταν την φοράς σε προστατεύει σε ένα βαθμό από μικρο-σταγονίδια. Συγκρατούν αρκετά. Όμως, συγκεντρώνουν πάνω τους και παθογόνα από το περιβάλλον. Αν την ακουμπήσεις και τρίξεις τα μάτια σου ή το πρόσωπό σου, μπορείς να μολυνθείς. Θέλει προσοχή στην χρήση της. Βασικά όμως σε ένα περιβάλλον με κανόνες υγιεινής, χρησιμοποιούμε αυτές τις μάσκες. Σε κλειστούς χώρους. Μέσα σε ασανσέρ. Αν κάποιος ασθενήσει, ναι, πρέπει να φοράει μάσκα προσώπου για ένα διάστημα για να εμποδίζει τα σταγονίδια να εκτοξεύονται με τον βήχα και το φτάρνισμά του. Είναι ένα προστατευτικό μέσο».
emea: Έχετε κάποιες συστάσεις σε όσους ανθρώπους πρέπει να βρίσκονται μέσα σε οχήματα με άλλους ή σε μέσα μαζικής μεταφοράς όπου ενδεχομένως να υπάρχουν κάποιοι ασθενείς από τον κορωνοϊό;
Δρ Ντάγκλας: “Γενικά, αν κάποιος αισθανθεί άρρωστος και αρχίζει να βήχει, τότε είναι καλύτερα να αποφεύγει να είναι με άλλους ανθρώπους. Οπότε, αν δεν νιώθετε καλά, μείνετε σπίτι. Έστω και αν είναι ήπια τα συμπτώματα. Όμως, γνωρίζουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της εξάπλωσης της ασθένειας οφείλεται σε ασυμπτωματικούς. Βήχουν ή φταρνίζονται και μεταφέρουν τον ιό με τις εκκρίσεις τους”.
emea: Θα θέλαμε να δώσετε και ένα μήνυμα για όλους τους Έλληνες που έμειναν σχεδόν δυο μήνες σε καραντίνα στο σπίτι τους, περιμένοντας τις εξελίξεις στην μάχη με τον νέο κορωνοϊό;
Δρ Ντάγκλας: “Το πιο αποτελεσματικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε τώρα είναι να μείνουμε σπίτι, αν αισθανθούμε άρρωστοι, τηρώντας αυστηρά την καραντίνα. Πρέπει να σταματήσουμε την εξάπλωση του ιού. Κάθε ημέρα κάνει μια τεράστια διαφορά και σώζει ζωές. Οι πράξεις κάθε ατόμου μπορούν να κάνουν την διαφορά!
Σας παρακαλώ ακολουθήστε τις οδηγίες των ειδικών και της κυβέρνησης, που γνωρίζουν καλύτερα πως ο ιός εξαπλώνεται στην χώρα σας. Μην ακουμπάτε το πρόσωπό σας, να πλένετε τα χέρια σας συχνά και να διατηρείται αποστάσεις από άλλους. Ξέρω ότι είναι σκληρό, ειδικά σε περιστάσεις όπως το Πάσχα αλλά τα πράγματα θα αλλάξουν γρήγορα. Πολλοί αποκαλούν αυτή την περίοδο πόλεμο και θα συμφωνήσω ότι θα πρέπει να δράσουμε σαν να είναι (πόλεμος) καθώς έχουν χαθεί τόσες ζωές και πολλές ζωές διακυβεύονται. Η ιστορία θα δει αργότερα τους ανθρώπους που τήρησαν αυστηρά τα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης και την καραντίνα ως “ήρωες πολέμου”, που όλοι μαζί λύγισαν αυτή την τρομερή πανδημία
Να είστε δυνατοί, να παραμείνετε υγιείς και να είστε καλά. Σε αυτή την προσπάθεια είμαστε όλοι μαζί”.
