Στην εποχή της καλπάζουσας εξέλιξης που επιφέρουν οι αλγόριθμοι, ο ανταγωνισμός και η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας και εν γένει, η θέση της στον κόσμο της ψηφιακής οικονομίας, εξαρτάται άμεσα από το πρόγραμμα σπουδών σε διεπιστημονικά πεδία με απαραίτητο συστατικό την τεχνολογία.
Εκατομμύρια νέοι σπουδάζουν ανάπτυξη συστημάτων και εφαρμογών, σχεδιασμό ψηφιακών προϊόντων και κυβερνοασφάλεια, προκειμένου να καλύψουν υψηλά αμοιβόμενες θέσεις εργασίας.
Οι τρίτες χώρες σε Ασία και Αφρική, ανταγωνίζονται ευθέως την Ευρώπη και τις ΗΠΑ ρίχνοντας στην αγορά φτηνή εργασία σε όλες τις ψηφιακές δεξιότητες καλύπτοντας υψηλές απαιτήσεις. Την ίδια ώρα στην Ευρώπη το επίπεδο των σπουδών παραμένει περιορισμένο, υψηλού κόστους, χαμηλό σε γνώσεις και ανταγωνιστικότητα.
Είναι όμως αυτή μια εποχή όπου τα μεγάλα στοιχήματα για κάθε δρώντα στην πολιτική οικονομία είναι η έννοια του «συγκριτικού πλεονεκτήματος» στην τεχνολογία, τα δεδομένα και η συμμετοχή σε ολιγοπώλια των αλγοριθμικών προϊόντων.
Οι χρήστες αυτών των αγαθών, που προσφέρονται δωρεάν αντί δεδομένων, δε διαθέτουν τη στοιχειώδη γνώση να ρυθμίσουν εξ ορισμού τις επιλογές ασφάλειας και ιδιωτικότητας που προσφέρει έστω και περιορισμένα ή ανεπαρκώς, ένα προϊόν εργασίας, ψυχαγωγίας και επικοινωνίας.
Η κοινωνία των πολιτών αντιλαμβάνεται αυτές τις προκλήσεις ως κινδύνους για θεμελιώδεις κατακτήσεις όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα. Βλέπει τις απειλές για την αυτοδιάθεση του ανθρώπου, την επιτήρηση, την αλλοίωση της γλώσσας, την υπονόμευση κρατών και τη δημοκρατία.
Η αντίδραση χιλιάδων οργανώσεων παγκοσμίως συγκεντρώνεται στην επίγνωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών, είτε σε χρήστες διαδικτύου, είτε σε δυνητικούς χρήστες έξυπνων συστημάτων και προϊόντων τεχνητής νοημοσύνης.
Οι ευρωπαϊκοί φορείς πρωταγωνιστούν στην παγκόσμια συζήτηση για την ανάγκη αναβάθμισης του ανθρώπινου λογισμικού καθώς από την αρχή της εφαρμογής της ατζέντας Γιούνκερ, παρήχθησαν ρυθμιστικοί κανόνες που κλονίζουν τις αυτοκρατορίες της τεχνολογίας σε Αμερική και Κίνα στη βάση του αξιώματος να υπηρετείται πρώτα ο άνθρωπος, να προστατεύεται η προσωπική του ζωή και να γίνουν πιο ανθεκτικά και ασφαλή τα τεχνολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούν οι ευρωπαίοι.
Η αναβάθμιση όμως του ανθρώπινου λογισμικού, «humanware» όπως λέει και ο πρώην επικεφαλής της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, στρατηγός Παπαπροδρόμου, είναι ζωτικής σημασίας και για την Ελλάδα και πρέπει να ενταχθεί ως μάθημα σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Το χάσμα είναι μεγάλο και η πρόταση των ανθρώπων που μπορούν να επηρεάσουν τις κεντρικές πολιτικές στη χώρα, είναι η άμεση κάλυψη αυτού του κενού γνωσης.
Ο κ. Παπαπροδρόμου πρόσφατα εισηγήθηκε να ξεκινά η εκπαίδευση για βασικές λειτουργίες εφαρμογών από την προσχολική ηλικία, κάτι που συμμερίζονται κρατικοί φορείς, ανεξάρτητες αρχές, ακαδημαϊκές οντότητες και πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών.
Είναι δεκάδες πλέον οι ιστότοποι ενημέρωσης, εκπαίδευσης και παιχνιδιού για τα μικρά παιδιά, αλλά δεν είναι ενταγμένο το υλικό σε πρόγραμμα σπουδών σε καμία βαθμίδα της δημόσιας εκπαίδευσης, εξαιρουμένων των σχολών ΤΕΙ και ΑΕΙ, που ως αντικείμενο, έχουν το αντίστοιχο πεδίο.
Ωστόσο, η πληροφορική σήμερα δε στέκεται μόνη της στον αέρα και δεν μπορεί να παραβλεφτεί ότι σε κάθε επάγγελμα αποτελεί τον πλεονέκτημα της υπεραξίας εργασίας και προϊόντος, της ευελιξίας διαμόρφωσης ειδικών λύσεων, της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας στην παραγωγή και την υποστήριξη.
Δυο σημαντικές παρατηρήσεις ακόμη
Η τέχνη της αποδόμησης ενός πληροφοριακού συστήματος προκειμένου να κατανοηθεί η λειτουργία του, να βρεθούν τα τρωτά σημεία ή και να κατασκευαστεί κάτι καλύτερο χωρίς να θεωρείται αντίγραφο, είναι άγνωστη διαδικασία στην κοινότητα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Δεύτερο, η ηθική διάσταση της τεχνολογίας, είτε αναφερόμαστε στο αρχικό, από τον σχεδιασμό στάδιο, είτε στις τελικές προβλέψεις, είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Ethicists δε διαθέτουμε και το εκπαιδευτικό μας σύστημα δε θα παράξει ποτέ, εάν δεν αλλάξει κάτι άμεσα, αν και όλοι παρακολουθούμε, ίσως και με θυμικό ειδήσεις όπως οι απολύσεις των επαγγελματιών που ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη στην Google και όπου αλλού σε μεγάλες πλατφόρμες.
Ο νομικός κόσμος μολονότι συμμετέχει ενεργά – και δικαίως- στην προσπάθεια ρύθμισης και εφαρμογής των κανόνων, δεν αναδεικνύει τη διάσταση της ηθικής που είναι και το εργαλείο μέτρησης της νομιμότητας του νόμου. Ακόμη χειρότερα στον δικαστικό χώρο υπάρχει έλλειμα τεχνολογικής γνώσης και αυτό επηρεάζει την κρίση, τόσο στην τυπική εφαρμογή ενός κανόνα, όσο και στην ευρεία έννοια της ηθικής έναντι του ανθρώπου.
Η Τεχνοηθική όμως είναι το βασικότερο εργαλείο ρύθμισης των αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης για όλες τις περιπτώσεις όπου επιβάλλεται να αποφευχθεί η προκατάληψη, η παραπληροφόρηση, οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές και οι δικαστικές κρίσεις από μια αυτό-εκπαιδευόμενη μηχανή.
Η αναβάθμιση του ανθρώπινου λειτουργικού με ένα ισχυρό πρόγραμμα σπουδών δε μπορεί να μην εμπεριέχει σε όλες τις βαθμίδες τη βασική έννοια της ηθικής.
Ένα πρόγραμμα ETHOS θα μπορούσε να φέρει τη χώρα γρήγορα μπροστά στις τεχνολογικές εξελίξεις, διατηρώντας άθικτο το ευρωπαϊκό και πανανθρώπινο κεκτημένο. Εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρώπινου λειτουργικού συστήματος δεν είναι ευγονική, είναι απλά ένα ακόμη ελληνικό μάθημα στον κόσμο, προερχόμενο από τον Πλάτωνα και τη λέξη, ΗΘΟΣ.
