Μετά από πολλά χρόνια έντονων αντιδράσεων και σφιχτής πολιτικής, χρειάστηκε η απειλή μιας πανδημίας για να πειστεί η Γερμανία ότι είναι επιτέλους η στιγμή για να ανοίξει το πορτοφόλι της.
Τον τελευταίο έχουν συμβεί δύο “κοσμογονικές” αλλαγές” στο εσωτερικό της ΕΕ, και οι δύο έγιναν εις βάρος της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Στην αρχή ήρθε το Brexit το οποίο όχι μόνο δημιούργησε μια “τρύπα” στα έσοδα της Ένωσης, αλλά “ξεγύμνωσε” το αφήγημα του κυρίαρχου ελεύθερου εμπορίου και της ομόνοιας στο εσωτερικό της Ευρώπης.
Ύστερα, ήρθε η απότομη αλλαγή στάσης της Γερμανίας, η οποία μέσα σε διάστημα μερικών ημερών, από αδιαπραγμάτευτα εναντίον οποιασδήποτε βοήθειας εκτός δανείου που δεν συνοδεύεται από πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και ισχυρό έλεγχο, ξαφνικά έδωσε το “ΟΚ” να ανοίξουν οι κάνουλες.
Αυτή η αλλαγή στάσης της Γερμανίας, αιφνιδίασε τους Βόρειους συμμάχους της, οι οποίοι μέχρι τότε είχαν συνταχθεί στο πλευρό της, “πνίγοντας” στην ουσία επί χρόνια οποιαδήποτε απόπειρα βοήθειας των υπόλοιπων χωρών που είχαν υποφέρει από την κρίση.
Σήμερα η Γερμανία μαζί με τη Γαλλία έχουν γίνει οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές του συλλογικού δανεισμού ρίχνοντας βάρος στο ταμείο ανάκαμψης που θα βοηθήσει τις χώρες που πλήττονται πιο πολύ από την πανδημία. Την ίδια στιγμή η Γερμανία έφτασε στο σημείο να υποστηρίζει ακόμα και την επέκταση του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Η απομόνωση της Βόρειας Ευρώπης
Η εξέλιξη αυτή έχει φέρει σε δύσκολη θέση τις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά, οι οποίες μέχρι τώρα είχαν συνταχθεί με ευκολία στο πλευρό της “σκληρής” Γερμανίας. Ολλανδία, Βέλγιο, Σουηδία, Δανία και Αυστρία δείχνουν όλο και πιο απομονωμένες στην προσπάθεια τους να διατηρήσουν στο ελάχιστο τον προϋπολογισμό και να ελέγξουν τις χώρες της Νότιας Ευρώπης.
Οι “ιεροκήρυκες της λιτότητας” όπως έχουν χαρακτηριστεί πολλές φορές στις Βρυξέλλες, αιφνιδιάστηκαν από την συμμαχία Γερμανίας Γαλλίας και εκτέθηκαν στα μάτια της υπόλοιπη Ευρώπης η οποία αποφάσισε ένα τεράστιο πακέτο 500 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και άλλα 250 δισ. ευρώ σε δάνεια με χαλαρούς όρους εποπτείας και αποπληρωμής. Οι χώρες αυτές έχουν παράδοση στον ισχυρό κοινοβουλευτικό έλεγχο επί των δημοσίων δαπανών και της φορολόγησης και αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο αντιστέκονται σε προτάσεις για δημιουργία νέων φόρων ή εισφορών σε όλη την Ευρώπη.
Η Βόρεια Ευρώπη πιστεύει στην τακτική της αντίδρασης για να μπορεί να δείξει στους ψηφοφόρους της ότι αντιστέκεται στο μοίρασμα χρήματος σε άλλες χώρες που δεν έχουν τόσο σκληρά δημοσιονομικά.
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όμως είναι η ομοιογένεια, καθώς συνήθως ακολουθούν την Γερμανία η οποία χρησιμοποιείται σαν “παγοθραυστικό” στις όποιες διεκδικήσεις από τον Νότο. Επίσης έχουν να αντιμετωπίσουν την ρετσινιά της “πλούσιας αλλά τσιγκούνας χώρας” που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια και κορυφώθηκε στην διάρκεια της κρίσης.
Αυτός είναι και ο λόγος που παρά την πανδημία και την ανάγκη ενίσχυσης των χωρών που έχουν πληγεί, η ΕΕ έβαλε σαν όρο για την απορρόφηση των κονδυλίων στήριξης, την προσήλωση σε ψηφιοποίηση, καινοτομία και πράσινη οικονομία.
Τα “ορφανά του Brexit”
Αν και κανείς δεν θέλει να δει να αναβιώνει στην Ευρώπη η τρόικα και οι εποπτικοί μηχανισμοί, η αλήθεια είναι πως το μοίρασμα των κεφαλαίων στήριξης θα φέρει και μια σειρά “ήπιων μέτρων ελέγχου¨από την ΕΚΤ.
Η αποχώρηση της Βρετανίας οδήγησε τις Βόρειες χώρες να σχηματίσουν μια άτυπη ομάδα 8 χωρών οι οποίες αντιτάχθηκαν στην προσπάθεια της Γαλλίας για ένα κοινό προϋπολογισμό στην ευρωζώνη. Η Νέα Χανσεϊκή Ένωση όπως ονομάστηκε, ήταν μια χαλαρή συμμαχία των Κάτω Χωρών, της Ιρλανδίας, της Σουηδίας, της Δανίας, της Φινλανδίας, της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας και καθόρισε μια φιλελεύθερη οικονομική πλατφόρμα που ζητούσε την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, μια φιλόδοξη ατζέντα ελεύθερων συναλλαγών, αυστηρότερη δημοσιονομική πειθαρχία και οικονομικές μεταρρυθμίσεις και υποχρεωτική αναδιάρθρωση χρέους για κράτη της ΕΕ που ζητούν οικονομική βοήθεια.
Οι 8 χώρες έγιναν σύντομα 10 με την προσθήκη της Τσεχίας και της Σλοβακίας και προς στιγμή φάνηκε πως με την συνδρομή της Γερμανίας θα καθόριζαν το μέλλον της Ευρώπης. Όμως η αλλαγή πλεύσης της Άνγκελα Μέρκελ άφησε “ορφανή” αυτή την προσπάθεια και εξέθεσε την Ολλανδία η οποία είχε ηγηθεί και αποδειχτεί η ισχυρότερη πολέμια των πακέτων βοήθειας.
Η ομάδα αυτή έχει πια μείνει με 4,5 μέλη, (καθώς η Φινλανδία είναι με το ένα πόδι έξω από αυτή).
Αυτό που αποδείχτηκε από την δράση και τις διεκδικήσεις αυτής της ομάδας, είναι το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση νοσεί βαθιά στο εσωτερικό της και ότι οι χώρες που την απαρτίζουν κοιτούν πρώτα το εθνικό και περιστασιακό από το κοινό συμφέρον. Οι δράσεις της, οι οποίες εστιάζονται στην αντίδραση όλων όσων προσπαθεί να περάσει η Γαλλία, έχουν προς το παρόν υποβαθμιστεί, καθώς η πανδημία έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα.
Η αποχώρηση της Βρετανίας τους έδωσε επίσης ένα όπλο “αντίστασης” και ταυτόχρονα ένα μέσο εκβιασμού καθώς στο παρασκήνιο ακουγόταν ακόμα και η πιθανότητα ομαδικής αποχώρησης τους από την Ένωση αν δεν πέρναγε το δικό τους.
Με τις Γερμανία και Γαλλία να έχουν ενώσει πια τις δυνάμεις τους, έχει ενδιαφέρον να δούμε την στάση που θα κρατήσουν μόλις περάσει η άμεση κρίση της πανδημίας και η Ένωση θα κληθεί να αντιμετωπίσει και να δώσει λύσεις σε πιο “καθημερινά” προβλήματα για το εμπόριο, τις κρατικές ενισχύσεις και τις σχέσεις της Ευρώπης με τον υπόλοιπο κόσμο.
Εκεί, όπως αναμένουν διάφοροι διεθνείς αναλυτές, θα δούμε μεγάλες πιέσεις και εκβιασμούς υπέρ εθνικών συμφερόντων, οι οποίοι ίσως δημιουργήσουν συνθήκες έντασης στις Βρυξέλλες.
