Την ώρα που οι βιομηχανίες των υπόλοιπων χωρών έχουν ξεκινήσει να βάζουν την τεχνητή νοημοσύνη στην μαζική παραγωγή και έχουν υλοποιήσει λύσεις μηχανικής μάθησης στην βιομηχανία τους, η Ελλάδα προσπαθεί να αναπτύξει αυτοματισμούς και να “θυμηθεί” τα βασικά που της στέρησε η κρίση.
Όπως έδειξε και η μελέτη του ΣΕΒ, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν ακόμα πολύ δρόμο να καλύψουν μέχρι να πετύχουν σύγκλιση με τις διεθνείς εξελίξεις. όμως ο χρόνος που έχουν για να το κάνουν είναι περιορισμένος. Η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει το τρένο της 4η Βιομηχανικής Επανάστασης και θα πρέπει να αξιοποιήσει άμεσα τις πρακτικές της ΕΕ για να επιταχύνει τον ψηφιακό της μετασχηματισμό.
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση και η χαμένη ευκαιρία της Ελλάδας
Η αλήθεια είναι πως η χώρας μας έχει πολλές φορές μείνει πίσω στις εξελίξεις ειδικά σε ότι αφορά την βιομηχανία. Η μικρή εγχώρια παραγωγή, η μεγάλης διάρκειας κρίση που πέρασε η χώρα και τα τεράστια άλματα που κάνει η τεχνολογία, κάνουν επιτακτική την ανάγκη της άμεσης δράσης για να μη χαθεί και αυτό το τρένο.
Τι είναι όμως η 4η Βιομηχανική Επανάσταση;
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση ξεπερνάει τις έννοιες της αυτοματοποιημένης γραμμής παραγωγής, της τυποποίησηςκαι της μείωσης του κόστος παραγωγής που χαρακτήριζαν την 3 η βιομηχανική επανάσταση. Η βασική διαφορά δεν αφορά μόνο στον όγκο και την ταχύτητα επεξεργασίας δεδομένων, όσο και αν και η αύξηση και των δύο έχει υπάρξει εκρηκτική. Αφορά και στην αξιοποίησή τους, αλλά και στην επικοινωνία και
διάδραση ανθρώπων και μηχανών, αλλά και μηχανών μεταξύ τους.
Στη Βιομηχανία 4.0 διασυνδέονται τεχνολογίες όπως τεχνητή νοημοσύνη, ρομπότ, ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων, επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα, διαδίκτυο των μηχανών (ΙοΤ), 3D εκτυπώσεις, cyber-physical συστήματα με αισθητήρες, φορητές συσκευές (wearables), κλπ. Μαζί τους διασυνδέονται όλες οι δραστηριότητες διαχείρισης υλικών και εφοδιασμού, συντονισμού πόρων παραγωγής, διάθεσης προϊόντων και διαχείρισης πελατών. Η διασύνδεση τεχνολογιών και διαδικασιών επιτρέπει βελτιστοποίηση της παραγωγής, διεύρυνση των πηγών εσόδων και μεγαλύτερα μερίδια αγοράς. Παράλληλα, εξασφαλίζεται υψηλή ποιότητα προϊόντων, βελτιωμένη εμπειρία πελατών, μεγαλύτερη ταχύτητα παραγωγής, λειτουργική ευελιξία και απόδοση.
Κλειδί σε αυτή την κατεύθυνση είναι η άμεση διάθεση της πληροφορίας σε όλα τα σημεία της παραγωγής (συμπεριλαμβανομένης και της εφοδιαστικής αλυσίδας) που εξασφαλίζει αποτελέσματα που δεν είναι εφικτό να επιτευχθούν από τεχνολογίες και λύσεις προηγούμενης γενιάς.
Ενώ οι προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες καθιστούν δυνατή την πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα δεδομένων, η αξιοποίησή τους από τις επιχειρήσεις δεν είναι μια αυτόματη διαδικασία. Αντίθετα, η δημιουργία αξίας από τα δεδομένα αυτά εξαρτάται εξίσου από την οργανωτική ευελιξία, τις δεξιότητες εργαζομένων και διοίκησης, την ανεμπόδιστη ροή της πληροφορίας, την ανοικτή συνεργασία μεταξύ οργανωτικών μονάδων, τη διαρκή μάθηση, την ταχύτατα προσαρμογής στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των πελατών.
Παράλληλα, οι επιχειρήσεις χρειάζονται καινοτομία, συνεργασίες με ερευνητικά κέντρα, γρήγορη προτυποποίηση, κουλτούρα διαρκούς εξέλιξης, επενδυτικά κίνητρα, πλαίσιο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Το Ευρωπαϊκό παράδειγμα
Από τις 28 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι 19 έχουν ήδη χαραγμένη εθνική πολιτική και προγράμματα μέσω των οποίων γίνεται η μετάβαση στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση και την ενίσχυση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της βιομηχανίας της κάθε χώρας.
Οι χώρες που έχουν προχωρήσει στον σχεδιασμό της μετάβασης στην νέα βιομηχανική επανάσταση, έχουν εντοπίσει 5 βασικούς πυλώνες στους οποίους χρειάζονται παρεμβάσεις.
α) Άμεση δημιουργία μηχανισμών διακυβέρνησης και συντονισμού δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, β) Δραστική ενίσχυση τεχνολογικών επενδύσεων (CapEx), γ) Ενίσχυση επενδύσεων που μετασχηματίζουν την έρευνα σε «εμπορεύσιμη» καινοτομία, δ) Κάλυψη χάσματος ψηφιακών και τεχνολογικών δεξιοτήτων, ε) Ανάπτυξη κόμβων καινοτομίας για τη συνεύρεση ερευνητών και επιχειρήσεων.
Από αυτές τις ευρωπαϊκές πρακτικές, η Ελλάδα έχει καταφέρει να εφαρμόσει ελάχιστε, ενώ ο ΣΕΒ έχει καλέσει ήδη τα συναρμόδια Υπουργεία σε μια εθνική σύμπραξη για την ταχύτερη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή για να καλυφθεί αυτό το κενό. Η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Από τη στιγμή που ο ψηφιακός και τεχνολογικός μετασχηματισμός είναι θέμα επιβίωσης, οι ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις έχουν αρκετό δρόμο να καλύψουν αλλά λίγο χρόνο για να το πετύχουν. Για αυτό, ο εθνικός σχεδιασμός για το μετασχηματισμό της βιομηχανίας πρέπει να καταστεί πρώτη εθνική αναπτυξιακή προτεραιότητα, με την ενεργό συμμετοχή της βιομηχανίας στη διακυβέρνηση του προγράμματος και με τη συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στο επίκεντρο.
Τι λέει η Ευρωπαϊκή Εμπειρία
Η ευρωπαϊκή εμπειρία στο σχεδιασμό και υλοποίηση εθνικών προγραμμάτων μετάβασης στη Βιομηχανία 4.0 συνοψίζεται στα εξής:
Διακυβέρνηση και συντονισμός
Συστηματική σύμπραξη δημόσιου – ιδιωτικού τομέα στο σχεδιασμό. Η διακυβέρνηση του μετασχηματισμού διαφοροποιείται ανά χώρα αλλά κοινός παρονομαστής είναι η συμμετοχή της βιομηχανίας σε όλα τα μοντέλα συντονισμού. Οι περισσότερες εθνικές πολιτικές χρησιμοποιούν bottom-up προσέγγιση, δηλαδή ενεργό συμμετοχή της βιομηχανίας, πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού και εφαρμογής, και εποπτικό ρόλο για την Πολιτεία.
Αντιθέτως, μόνο σε 3 από τις 16 πρωτοβουλίες εφαρμόζεται top-down προσέγγιση (Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία), με την εθνική στόχευση να τίθεται από την πολιτεία. Και σε αυτές τις χώρες ωστόσο, η βιομηχανία συμμετέχει με αποφασιστική αρμοδιότητα στο σχεδιασμό και υλοποίηση των βιομηχανικών πολιτικών.
Καθοριστικός ρόλος του ιδιωτικού τομέα στην υλοποίηση εθνικών πολιτικών. Ανεξάρτητα από το μοντέλο διακυβέρνησης, οι φορείς διακυβέρνησης (steering committees) των σχεδίων Βιομηχανία 4.0 πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τη βιομηχανία. Σε όλη την Ευρώπη, τα περισσότερα μέλη στους φορείς διακυβέρνησης (steering committees) συνήθως προέρχονται από το χώρο της βιομηχανίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ενδεικτικά, στη Δανία όλα τα μέλη της επιτροπής είναι εκπρόσωποι των εν λόγω τομέων, ενώ δεν υπάρχει εκπροσώπηση του κράτους. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα είναι ιδιαίτερα έντονη και στην Πορτογαλία, όπου βιομηχανικοί όμιλοι συμμετέχουν χρηματοδοτώντας προγράμματα ψηφιακού μετασχηματισμού και καινοτομίας. Σε Αυστρία και Δανία οι πλατφόρμες συνεργασίας έχουν αρμοδιότητα και στην εφαρμογή των μέτρων και λειτουργούν ως ξεχωριστή νομική οντότητα.
Στόχευση εθνικών προγραμμάτων
Ανάγκη ανταγωνιστικότητας και νέων πηγών εσόδων. Ο κύριος στόχος των περισσότερων εθνικών σχεδίων μετάβασης στη Βιομηχανία 4.0 είναι κοινός: ο τεχνολογικός μετασχηματισμός για την απόκτηση, ή διατήρηση, ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και διεθνών μεριδίων αγοράς. Ο στόχος αυτός προσανατολίζει το μετασχηματισμό στην ικανοποίηση των αναγκών των πελατών σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από την κάλυψη αναγκών εσωτερικής οργάνωσης, συγκράτησης κόστους, τυποποίησης εργασιών, κτλ.
Σύγχρονες Υποδομές και δεξιότητες. Στις περισσότερες εθνικές πολιτικές Βιομηχανία 4.0, πρώτη προτεραιότητα είναι η ανάπτυξη υποδομών, και η διαθεσιμότητα τεχνολογίας, με τις ψηφιακές και τεχνολογικές δεξιότητες να ακολουθούν. Ωστόσο, σε τέσσερις χώρες, (Σουηδία, Ισπανία, Πορτογαλία, Τσεχία), οι δεξιότητες είναι πρώτη στρατηγική προτεραιότητα με τις υποδομές και τις τεχνολογίες να έπονται.
